H αρχαιότερη πόλη της Ευρώπης;

Άνδρος: Νεολιθική βραχογραφία 4500-3200 π.Χ

Ο οικισμός του Στρόφιλα στην Ανδρο δείχνει ότι από την 5η κιόλας χιλιετία π.Χ. υπήρχαν στο νησιωτικό σύμπλεγμα των Kυκλάδων πολυπληθείς οργανωμένες κοινωνίες με υψηλό πολιτιστικό επίπεδο και τεχνολογία ανεπτυγμένη, στην ισχυρή παράδοση των οποίων βασίστηκε ο υψηλός κυκλαδικός πολιτισμός της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού

Οι πρώτοι ζωγράφοι του Αιγαίου

Στον Στρόφιλα της Ανδρου ήλθε στο φως ένας οικισμός της τελικής νεολιθικής εποχής (τέλη της 4ης χιλιετίας π.Χ.) καθώς και βραχογραφίες εξαιρετικής σημασίας, «πρόγονοι» των τοιχογραφιών της Θήρας, που απεικονίζουν πλοία και ζώα

Το σχέδιο ενός πλοίου επάνω στον βράχο. Αγρια ζώα και πτηνά. Σχήματα συμβολικά, που παραπέμπουν σε τελετουργικά προϊστορικά θέματα και άλλα, αδιάγνωστα ακόμη. Στον Στρόφιλα της Ανδρου, όπου ήρθε στο φως οικισμός της τελικής νεολιθικής εποχής, οι παραστάσεις που απεικονίζουν όντα και αντικείμενα, εύκολα αναγνωρίσιμα και σήμερα, συνιστούν ένα από τα πλέον ενδιαφέροντα αρχαιολογικά σύνολα των τελευταίων χρόνων. Πρόκειται για βραχογραφίες που διανύουν χιλιετίες για να φθάσουν ως εμάς, μεταφέροντας μέσα από τα θέματά τους σημαντικές πληροφορίες για τους ανθρώπους της εποχής, το φυσικό περιβάλλον, τις δραστηριότητες και τις τελετουργίες τους. Ωστόσο, πέραν αυτών, «είναι έργα που αποτελούν μακρινούς αλλά γνήσιους προγόνους της εικονιστικής τέχνης των προϊστορικών Κυκλάδων, η οποία γνώρισε στα μέσα της 2ης χιλιετίας π.Χ. την αποκορύφωσή της στις αριστουργηματικές, μνημειακές τοιχογραφίες της Θήρας», όπως λέει η αρχαιολόγος κυρία Χριστίνα Τελεβάντου, η οποία έχει αποκαλύψει τις βραχογραφίες της Ανδρου.

Στο Αιγαίο της τελικής νεολιθικής εποχής, δηλαδή στα τέλη της 4ης χιλιετίας π.Χ., λίγο πριν από την έναρξη της εποχής του χαλκού που θα έφερνε την εξέλιξη στον πολιτισμό, σε αυτό το «σκοτεινό» ή αδιευκρίνιστο πέρασμα από τη μία περίοδο στην άλλη, οι άνθρωποι είχαν ήδη αναπτύξει έναν τρόπο επικοινωνίας και μετάδοσης πληροφοριών μέσω της απεικόνισης παραστάσεων.

Βραχογραφήματα της προϊστορικής εποχής, συνήθως γραμμικά (σπανίως εικονογραφικά), έχουν βρεθεί και σε άλλα μέρη της Ελλάδας σε βραχοσκεπές ή σε σπήλαια. Είναι η πρώτη φορά όμως που αποκαλύπτονται σε οικισμό και προκύπτουν μέσα από ανασκαφή ώστε να τεκμηριώνεται η χρονολόγησή τους. Οι βραχογραφίες στον Στρόφιλα είναι επίκρουστες ή σκαλιστές, πολλές από αυτές είναι εικονιστικές και μάλιστα με αφηγηματικό χαρακτήρα, ενώ άλλες είναι σχηματικές με περιεχόμενο συμβολικό η οποία έχει αποκαλύψει τις βραχογραφίες της Ανδρου.

Επικοινωνία

Στο Αιγαίο της τελικής νεολιθικής εποχής, δηλαδή στα τέλη της 4ης χιλιετίας π.Χ., λίγο πριν από την έναρξη της εποχής του χαλκού που θα έφερνε την εξέλιξη στον πολιτισμό, σε αυτό το «σκοτεινό» ή αδιευκρίνιστο πέρασμα από τη μία περίοδο στην άλλη, οι άνθρωποι είχαν ήδη αναπτύξει έναν τρόπο επικοινωνίας και μετάδοσης πληροφοριών μέσω της απεικόνισης παραστάσεων.

Βραχογραφήματα της προϊστορικής εποχής, συνήθως γραμμικά (σπανίως εικονογραφικά), έχουν βρεθεί και σε άλλα μέρη της Ελλάδας σε βραχοσκεπές ή σε σπήλαια. Είναι η πρώτη φορά όμως που αποκαλύπτονται σε οικισμό και προκύπτουν μέσα από ανασκαφή ώστε να τεκμηριώνεται η χρονολόγησή τους. Οι βραχογραφίες στον Στρόφιλα είναι επίκρουστες ή σκαλιστές, πολλές από αυτές είναι εικονιστικές και μάλιστα με αφηγηματικό χαρακτήρα, ενώ άλλες είναι σχηματικές με περιεχόμενο συμβολικό. Οπως λέει η κυρία Τελεβάντου, έχουν βρεθεί σε διάφορα σημεία του οικισμού, στις πλίνθους της εξωτερικής όψης του τείχους, στον βράχο που βρίσκεται κατά μήκος του, καθώς και σε ένα χώρο ο οποίος θεωρείται ότι είχε λατρευτική χρήση μέσα στον οικισμό.

Τα πλοία

Στον ριζιμιό βράχο, ο οποίος βρίσκεται πολύ κοντά στην εξωτερική όψη του τείχους, σε μια έκταση περίπου 70 τ.μ., υπάρχει μία παράσταση η οποία πρέπει να ήταν ορατή από το τείχος αλλά και από το έδαφος. Σε αυτήν απεικονίζονται τουλάχιστον 12 πλοία σε διάφορους τύπους και μεγέθη, πολλά ζώα και ένα μεγάλο ψάρι. Το ένα από τα πλοία έχει μήκος 50 εκατοστά, διαθέτει πηδάλιο και ένα αγκιστροειδές εξάρτημα στην πρώρα. Μπροστά του μάλιστα υπάρχει ένα δακτυλιόσχημο σύμβολο, το οποίο θεωρείται ότι δηλώνει τη θεϊκή προστασία. Κάποια άλλα, μικρότερα, πλοία φαίνεται σαν να βρίσκονται σε όρμο, ένα έχει για φορτίο δύο κατσίκια, ενώ δίπλα τους υπάρχει και ένα σκυλί.

Το κυνήγι στην άγρια φύση είναι μια άλλη σκηνή αυτής της παράστασης, όπου κατά ομάδες άγρια ζώα, ενδεχομένως λύκοι ή τσακάλια, κυνηγούν ένα ελάφι. Υπάρχουν όμως και συμβολικά θέματα, όπως αυτό που μοιάζει με ανθρώπινο πέλμα, το οποίο συναντάται και σε βραχογραφίες της υπαίθρου στη Νάξο και έχει ερμηνευθεί ως αστερισμός ή το δακτυλιόσχημο σχήμα που συμπίπτει με αυτό των νεολιθικών περίαπτων.

Το πλοίο είναι το κυρίαρχο θέμα και στην παράσταση επί των πλίνθων του τείχους. Περισσότερα από 20 πλοία απεικονίζονται εκεί, μεμονωμένα ή κατά ομάδες. «Τα περισσότερα φαίνεται να έχουν κατεύθυνση προς την πύλη και ίσως να λειτουργούσαν ως οδηγοί για την είσοδο στον οικισμό» λέει η κυρία Τελεβάντου. Η ίδια άλλωστε θεωρεί ότι η μεγάλη σημασία που δίνεται στο πλοίο, σε συνδυασμό μάλιστα με το τείχος, αποδεικνύει ότι αποτελούσε το ιδιαίτερο σύμβολο του Στρόφιλα.

Ο άνθρωπος της Ανδρου

Η Ανδρος από τη νεολιθική εποχή ήδη διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη και διαμόρφωση του πολιτισμού των Κυκλάδων. Αυτό δείχνουν οι ανασκαφές τόσο στον Στρόφιλα όσο και στις θέσεις Μικρογιάλι, Βριόκαστρο και Πλάκα, όπου αναπτύχθηκαν οικισμοί. Ο τελευταίος με τα ως τώρα ευρήματα θεωρείται ότι ιδρύθηκε στις αρχές της πρώιμης εποχής του χαλκού και ένα από τα ενδιαφέροντα στοιχεία του είναι οι εκτεταμένες βραχογραφίες με τα ίδια χαρακτηριστικά που υπάρχουν και στον Στρόφιλα.

Μοναδική ανάμεσά τους η σύνθεση στην οποία παριστάνεται σε φυσικό μέγεθος το κεφάλι ανθρώπινης μορφής περιτριγυρισμένο από εικονιστικά και συμβολικά θέματα: ζεύγη βραχιόνων με ανοικτές παλάμες σε στάση επίκλησης ή προσευχής με δακτυλιόσχημο κόσμημα δεμένο στον καρπό κάθε χεριού, μεγάλο καμπυλόσχημο βέλος, ζεύγη σχημάτων που μοιάζουν με ανθρώπινα πέλματα, πλοία και ακτινωτός δίσκος που ενδεχομένως δηλώνει τον Ηλιο. «Η Ανδρος με τη μεγάλη οικιστική ανάπτυξη και ιδίως με τον Στρόφιλα, ο οποίος ως τώρα είναι μοναδικός ως προς το μέγεθος και τη διατήρησή του στις Κυκλάδες, αναμφισβήτητα διαδραμάτισε ξεχωριστό ρόλο στη διαμόρφωση του νεολιθικού πολιτισμού στον χώρο αυτόν» λέει η κυρία Τελεβάντου.

ΜΑΡΙΑ ΘΕΡΜΟΥ

Πηγές:Το ΒΗΜΑ, 28/01/2007 , Σελ.: C03,http://www.musioelias.gr/el/node/41, http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_civ_1_07/09/2001_6433

ΠΑΡΑΝΟΜΗ ΧΩΜΑΤΕΡΗ η αρχαιότερη πόλη της Ευρώπης!