Οι πραγματικές φυλές της Αθήνας

Οι «φυλές» της Αρχαίας Αθηναϊκής Πολιτείας

 

Χάρτης της αρχαίας Αττικής με σημειωμένους τους περισσότερους δήμους. Η διακεκομμένη γραμμή ορίζει τα πιθανά όρια των τριττύων, ενώ οι αριθμοί αντιστοιχούν στις δέκα φυλές του Κλεισθένη.
Χριστόπουλος, Γ. (εκδ.), Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τ. Γ1': Κλασσικός Ελληνισμός, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1972, σ. 83. © Εκδοτική Αθηνών.

Αρχικά, προ του Κλεισθένη, οι φυλές ήταν τέσσερις, οι εξής:

1.      Αιγικορίς

2.      Οπλιτίς

3.      Γελεοντίς και

4.      Αργαδίς

Ο Κλεισθένης τις αντικατέστησε με δέκα φυλές, που είναι οι ακόλουθες:

1. Ερεχθηίς

2. Αιγηίς

3. Πανδιονίς

4. Λεοντίς

5. Ακαμαντίς

6. Οινηίς

7. Κεκροπίς

8. Ιπποθοωντίς

9. Αιαντίς και

10. Αντιοχίς

Κάθε φυλή απαρτιζόταν από 10 δήμους.

Οι φυλές που δημιούργησε ο Κλεισθένης ήταν τεχνητές διαιρέσεις που τους δόθηκαν τα ονόματα κάποιων εξεχουσών προσωπικοτήτων και είχαν συμβολικό χαρακτήρα, με σκοπό να εντάξουν τους κατοίκους της αττικής σε μια νέα κατηγοριοποίηση και να τους δώσουν μια νέα ταυτότητα, ένα νέο αίσθημα του «ημείς» και του «ανήκειν» που θα τους απομάκρυνε από τις παλιές κατηγοριοποιήσεις και διακρίσεις που προκαλούσαν διενέξεις. Δεν έχει τόσο σημασία η γνώση των ονομάτων των φυλών αλλά η επίγνωση του ότι ήταν τεχνητά δημιουργήματα που έγιναν για να αποσβέσουν τις διακρίσεις και να αποσοβήσουν τις συγκρούσεις ανάμεσα στις τάξεις των πολιτών της Αρχαίας Αθήνας που συνεχιζόταν και μετά την θεσμοθεσία του Σόλωνα.*

Στην Αρχαία Αθήνα υπήρχαν πολλών ειδών διακρίσεις που δημιουργούσαν εντάσεις και καταλυτικές για την συνοχή του κράτους στάσεις**.

Η διάκριση μεταξύ πλουσίων και πτωχών ευγενών και δήμου μορφοποιούταν με τις ακόλουθες επί μέρους διακρίσεις:

Α) Κατ’ αρχήν υπήρχαν τα γένη ή οίκοι, σόγια ή φάρες θα τα λέγαμε σήμερα, όπως των Αλκμεωνιδών, των Ασκληπιάδων, των Πεισιστρατιδών, κλπ, κλπ… Τα γένη τα συνέδεε εξ αίματος συγγένεια και είχαν μεταξύ τους πολλές φορές προαιώνιες αντιθέσεις.

Β) Μια άλλη σοβαρή διάκριση ήταν αυτή μεταξύ Παράλιων, Μεσογείων ή Πεδινών και Διακρίων (Ορεινών) κατοίκων της Αττικής  (Αριστοτέλους «Αθηναίων Πολιτεία», ΧΙΙΙ, 4)

Γ) Υπήρχε επίσης  η διάκριση μεταξύ ευπατριδών, αγροτών και τεχνιτών

Δ) Μια  νομοθετημένη διάκριση ήταν αυτή των εισοδηματικών τάξεων που ήταν:

1. Η τάξη των Πεντακοσιομέδιμων

2. Η τάξη των Ιππέων (τριακοσιομέδιμνοι)

3. Η τάξη των Ζευγιτών (διακοσιομέδιμνοι) και

4. Η τάξη των Θητών (που ήταν οι προλετάριοι όπως θα λέγαμε σήμερα).

Όλες αυτές τις πολλαπλές και αλληλεπάλληλες αντιθέσεις προσπάθησε να εξουδετερώσει ο Μέγας Κλεισθένης ιδρύοντας της τεχνητές «φυλές» που αν δούμε στον παρατιθέμενο χάρτη τις είχε κατακερματίσει και ενσπείρει διαμοιράζοντας τις σε όλη την Αττική Γη για να δώσει ένα τέλος στο καθεστώς των συγκρούσεων που μάστιζε την Αθήνα. Και φαίνεται ότι πέτυχε αν κρίνουμε από το αποτέλεσμα.

Αυτό κάνουν οι μεγαλοφυΐες φέρνουν την λύση εκεί που αυτή φαίνεται ανέφικτη.

(δες προσεκτικά τον χάρτη για να δεις την διασπορά των «φυλών» που ταυτίζονται με τους αριθμούς από 1 έως 10. Αν σήμερα μια παγκόσμια κυβέρνηση ήθελε να εξαλείψει τις αντιθέσεις ανάμεσα στα έθνη, κάνοντας μια μεταρρύθμιση «τύπου Κλεισθένη» φτιάχνοντας 10 «Κλεισθενικές φυλές» από όλα τα έθνη του κόσμου, θα έπρεπε να πάρει το ένα δέκατο από κάθε έθνος για να φτιάξει την πρώτη «φυλή», το επόμενο δέκατο για την δεύτερη «φυλή» κοκ …)  

Στους νεότερους χρόνους, των επίγονων του Μ. Αλεξάνδρου αναφέρονται και:

Η Αντιγονίς φυλή που συνενώθηκε με την Δημητριάδα φυλή και συναπάρτισαν την Ατταλίδα φυλή. Αναφέρεται επίσης η Πτολεμαΐδα φυλή.

Δεν πρέπει να υπάρχει αμφιβολία ότι τα ονόματα αυτά δόθηκαν από κολακευτική διάθεση προς τους: Αντίγονο, Δημήτριο Πολιορκητή που του δώσανε και τον Παρθενώνα για κατοικία και τον μαγάρισε, Άτταλο και Πτολεμαίο.

Εδώ με την κολακεία και την δουλικότητα που επιδείχθηκε προς τους ξένους  επιδρομείς βασιλείς-επιγόνους φαίνεται και ο εκφυλισμός των αξιών που είχε επέλθει και στην Αθηναϊκή Πολιτεία

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

*Από τα ονόματα 100 εξεχουσών προσωπικοτήτων της Αρχαίας Ελλάδας ανατέθηκε στην Πυθία να επιλέξει τα 10 που δόθηκαν στις φυλές.

** Ο Σόλων (και οι αρχαίου Αθηναίοι) δεν ανεχόταν «σιωπηλούς πολίτες» που δεν ήθελαν να πάρουν το μέρος καμιάς παράταξης σε περίπτωση στάσης.

(Αριστοτέλους «Αθηναίων Πολιτεία», VIII, 5: Βλέποντας δε την μεν πόλη να στασιάζει συχνά,μερικούς δε από τους πολίτες από αδιαφορία (απέχοντες και) προκρίνοντες να αφήσουν τα πράγματα στην τύχη τους, θέσπισε ειδικό νόµο γι’ αυτούς, κατά τον οποίο «όποιος, ενώ η πόλη βρίσκεται σε στάση, δεν επεμβαίνει ενόπλως, υπέρ μιας από τις αντίπαλες µερίδες, καταδικάζεται σε στέρηση των πολιτικών του δικαιωμάτων και δεν δικαιούται στο εξής να µετέχει στη διοίκηση της Πολιτείας»).

Εθεωρείτο αυτονόητο ότι ο κάθε πολίτης θα δρούσε, αρκεί να εμπλεκόταν, υπέρ της πιο ορθής θέσης, και κατά συνέπεια υπέρ της πόλεως. Όσοι δεν έπαιρναν μέρος στις συγκρούσεις, ήταν οι σε ειρηνικές περιόδους «κυάμων απέχοντες», ήταν αυτοί που θα έδιναν «γην και ύδωρ» σε κάθε επιδρομέα, ήταν αυτοί που θα υπέκυπταν σε κάθε ξένη επιβουλή, ήταν αυτοί που πρόθυμα θα άκουγαν το κήρυγμα «απόδοτε τα του καίσαρος τω καίσαρι και τα του θεού τω θεώ», απεμπολώντας το δικαίωμα τους να διευθύνουν αυτοί τα του κράτους τους, μη επιτρέποντας σε κανένα καίσαρα και σε κανένα θεό να το κάνει αντ' αυτών, ήταν αυτοί που θα δεχόταν να γίνουν ποίμνιο, κοπάδι προβάτων, επιτρέποντας την εξάλειψη του πολιτισμού τους και την επέλευση, δια του χριστιανισμού, του μεσαίωνα και της «ελέω θεού μοναρχίας», ήταν αυτοί που θα έλεγαν «σφάξε με αγά μου ν’ αγιάσω». Σε τέτοιους πολίτες δεν επέτρεπε ο Σόλωνας την συμμετοχή στην διοίκηση της Πολιτείας.

Εκηβόλος