Επίκτητος

Ο Επίκτητος 50-138 υπήρξε έλληνας στωικός φιλόσοφος. Το όνομα του «Epictutus» προέρχεται από την λατινική μεταφορά του ελληνικού «Επίκτητος» που σημαίνει αποκτηθείς, κερδηθείς και ο ίδιος πέρα από δούλος ήταν κουτσός, ασθενικός και φαινομενικά ντροπαλός.

Ο Επίκτητος αναφέρεται ως παιδί δούλων και φέρεται ότι γεννήθηκε στην Ιεράπολη της Φρυγίας, εξ ου ενίοτε και το προσωνύμιο Ιεραπολίτης. Τον βρίσκουμε αργότερα δούλο του Επαφρόδιτου, απελεύθερου και ευνοούμενου του Νέρωνα

Η αναπηρία του σύμφωνα με τον Κέλσο οφείλεται στον κύριο του τον Επαφρόδιτο (απελεύθερο δούλο, γραμματέα και λοχαγό στη Φρουρά του του Νέρωνα). Ο Κέλσος αναφέρει ότι ο κύριός του, για να δοκιμάσει την απάθεια του Επίκτητου, έκοβε τις σάρκες τις κνήμης του με κοπτερό όργανο. Τότε ο δούλος φιλόσοφος στράφηκε και είπε απαθώς στο βασανιστή του: «θα την θραύσης». Και όταν αληθινά, του έσπασε το κόκαλο, ο Επίκτητος συμπλήρωσε: «Σου το είπον». Από τότε έμεινε χωλός.

Τι γίνεται εδώ; ένας (απελεύθερος) δούλος σπάζει το πόδι ενός άλλου δούλου, ο οποίος δεν αντιστέκεται, αλλά αργότερα γίνεται και αυτός απελεύθερος! Έχει κανείς εξήγηση;

Γνώριζε κάτι για την δολοφονία του Νέρωνα και τον βασάνιζε ο Επαφρόδιτος (ο δολοφόνος του Νέρωνα) για να ομολογήσει;

Σε αυτή την περίοδο φαίνεται πως παρακολούθησε τα μαθήματα φιλοσοφίας του Μουσόνιου Ρούφου. Όταν στη συνέχεια έγινε απελεύθερος, άρχισε να διδάσκει τη στωική φιλοσοφία. Εξαιτίας σχετικού διατάγματος του Δομιτιανού αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη Ρώμη και να μεταβεί στη Νικόπολη της Ηπείρου, όπου ίδρυσε φιλοσοφική σχολή. Μεταξύ των μαθητών του συγκαταλέγεται ο ιστορικός Φλάβιος Αρριανός, ο πραγματικός καταγραφέας των φιλοσοφικών του απόψεων, καθώς ο ίδιος δεν άφησε κανένα σύγγραμμα.

Ο Επίκτητος δεν άφησε κανένα γραπτό λόγο αδιαφορώντας για την υστεροφημία του. Ο Φλάβιος Αρριανός (συγγραφέας του Αλεξάνδρου Ανάβασις) όμως, ένας από τους πιο πιστούς μαθητές του, συνέθεσε μέσα από τις σημειώσεις των μαθημάτων του 2 έργα που συγκροτούν τον κορμό της προφορικής διδασκαλίας του, τις «Διατριβές» που αποτελούνται από 8 τόμους (μόνο 4 έχουν σωθεί) και το «Εγχειρίδιο» που είναι μία επιτομή των κυριότερων διδασκαλιών του, επιλεγμένες μέσα από τις «Διατριβές». Επίσης ανάμεσα στους πιο διαπρεπείς θαυμαστές του υπήρξε και ο νεαρός Μάρκος Αυρήλιος Αντωνίνος, ο οποίος τελικά έγινε αυτοκράτορας της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας κληρονομώντας μας τους Στοχασμούς του (Meditations – Τα Εις Εαυτόν), των οποίων οι στωικές ρίζες βρίσκονταν στα ηθικά διδάγματα του Επίκτητου.

Το 130 μ.Χ. στη Ρώμη τον Αδριανό διαδεχόταν ο Αντωνίνος ο Πίος: παρά τις διώξεις των χριστιανών (η Αριάδνη της Φρυγίας έγινε «μάρτυρας» εκείνη τη χρονιά) ήταν μια σύντομη εποχή γαλήνης για τη ρωμαϊκή αυτοκρατορία. Λίγα χρόνια αργότερα ο Λουκιανός, ο Γκέλλιος, ο Μάρκος Αυρήλιος αποθέωσαν τον Επίκτητο· ακόμα και οι χριστιανοί Ωριγένης, Γρηγόριος Ναζιανζηνός, Χρυσόστομος και Αυγουστίνος αναφέρθηκαν με θαυμασμό στη φιλοσοφία του· ο Παύλος, διαγράφοντας όσα αναφέρονταν στο σεξ, παρουσίασε μια πιο κομφορμιστική εικόνα του: η αρχή του χριστιανικού σκοταδισμού. Τα συγγράμματα του Επικτήτου εξαφανίσθησαν στις πυρές των χριστιανών και το μόνο που διεσώθη από το μεγάλο έργο του υπήρξε ό,τι διέσωσε μέσα από τις στενογραφημένες σημειώσεις του ο μαθητής του Αρριανός από την Νικομήδεια. Από την απόδοση στα νεοελληνικά του λεγόμενου «Εγχειριδίου» που έκανε ο Βλ. Ρασσιάς, αναδημοσιεύουμε εδώ μερικά χαρακτηριστικά αποσπάσματα.

Διαβάστε τα αποφθέγματά του Επίκτητου εδώ.

http://www.tanea.gr/default.asp?pid=30&ct=19&artid=75241&enthDate=12072008, http://ermionh.blogspot.com/2009/03/blog-post_4822.html,Επίκτητος «Άπαντα»,εκδόσεις Κάκτος 1994, Βικιπαίδεια, http://www.mousa.gr/html/epiktitos.htmlhttp://www.rassias.gr/STOIC1.html, http://www.rassias.gr/STOIC11.html