Η Επίδαυρος ήταν άντρας

Αντί Προλόγου

 Ανατρέχοντας στο αρχαίο θέατρο

και αναλύοντας τον ορισμό της τραγωδίας, θα δούμε πως από τότε οι άνθρωποι γνώριζαν τις πολλές και θεραπευτικές ιδιότητες του θεάτρου. «Ἔστιν οὖν τραγωδία μίμησις πράξεως σπουδαίας καὶ τελείας, μέγεθος ἐχούσης, ἡδυσμένῳ λόγῳ, χωρὶς ἑκάστῳ τῶν εἰδὼν ἐν τοῖς μορίοις, δρώντων καὶ οὐ δι' ἀπαγγελίας, δι' ἐλέου καὶ φόβου περαίνουσα τὴν τῶν τοιούτων παθημάτων κάθαρσιν», είναι ο ορισμός της τραγωδίας κατά τον Αριστοτέλη. 

ΚΑΘΑΡΣΗ

Ο Αριστοτέλης θεωρούσε την τραγωδία σαν το ύψιστο είδος καλλιτεχνίας, την μεταφορά μιας ανθρώπινης πράξης στην σκηνή. Μέσα από την τραγωδία, ο θεατής «καθαίρεται» από το άγχος και τις έντονες ψυχολογικές μεταπτώσεις που τον κατακλύζουν, παρακολουθώντας την εξέλιξη του δράματος. Γι’ αυτό ο ήρωας έχει συνήθως συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, που θα βοηθήσουν το θεατή να τον συμπονέσει και να ταυτιστεί μαζί του. Δεν είναι κακός και ανέντιμος, γιατί ο θεατής θα θεωρεί αναπόφευκτη την τιμωρία του, αλλά ούτε και εξαίρετος και πολύ διαφορετικός από τους άλλους. Είναι ένας χαρακτήρας με πολλές διακυμάνσεις στον χαρακτήρα του. Καλός, δίκαιος, θρασύς, καχύποπτος, ένας συνηθισμένος άνθρωπος.

Ένας εν δυνάμει θεατής.

Η λέξη θέατρο προέρχεται από το αρχαίο ρήμα θεάομαι/θεῶμαι = παρατηρώ. Παρατηρώ σημαίνει νιώθω, συμπάσχω, καταλαβαίνω αυτό που είναι κρυμμένο στις ψυχές των χαρακτήρων.

 

Στην αρχαιότητα το ιερό του Ασκληπιού αποτελούσε ένα οργανωμένο ιατρικό – θεραπευτικό
κέντρο, που σηματοδότησε το πέρασμα από τη μαγική στην πραγματική ιατρική, δηλαδή στη
θεραπεία κάθε νόσου με βάση τη διάγνωση και την εφαρμογή της κατάλληλης κάθε φορά
αγωγής ή και χειρουργικής επέμβασης, η οποία αναγόταν στην καθοδήγηση του θεού.
Με κέντρο το Ασκληπιείο της Επιδαύρου διαδόθηκε όχι μόνο στον ελλαδικό, αλλά σε όλο το
μεσογειακό κόσμο, η λατρεία του Ασκληπιού και, ταυτόχρονα, η ιατρική επιστήμη, με τη
δημιουργία περισσότερων από 100 Ασκληπιείων, δηλαδή θυγατρικών ιερών – νοσηλευτικών
κέντρων, διαδίδοντας τη θεραπευτική λατρεία στην Αττική, την Πελοπόννησο, τη Δυτική
Ελλάδα, τα νησιά του Αιγαίου, την Κρήτη, τη Μικρά Ασία μέχρι τη Κιλικία, τη
Ρώμη και την Κυρήνη στην Αφρική καθώς και σε πολλές άλλες χώρες.

Ξακουστή σ' όλη την Ελλάδα  έκανε  την Επίδαυρο το Ασκληπιείο της, ένα από τα σπουδαιότερα της αρχαιότητας, με το ιερό του Ασκληπιού που απέχει 15 περίπου χλμ. από την πόλη. Στους ίδιους περίπου χώρους λάτρευαν και τον Απόλλωνα, υπήρχε όμως προς τιμή του ιδιαίτερο ιερό λίγο πιο ψηλά από το αρχαίο θέατρο. Από τα τέλη του 5' αιώνα π.χ.χ. και αρχές του 4 π.χ.χ.αιώνα , ο Ασκληπιός έγινε ο βασικός κύριος της πόλης.  

Η Επίδαυρος ήταν άντρας

Το όνομα Επίδαυρος της δόθηκε από τον τρίτο κατά σειρά άρχοντά της, που ήταν και ήρωας της Επιδαύρου, τον Επίδαυρο, γιο του Άργους και της Ευάδνης.
Ο Άργος ήταν γιος του Δία και της Νιόβης, αδελφός του Πελασγού και σύζυγος της Ωκεανίδας Πειθούς ή της Ασωπίδας Ισμήνης ή της Στρυμονίδας Ευάδνης. Αναφέρεται ως ο τρίτος στη σειρά ς βασιλιάς του Άργους, διαδεχθείς στον θρόνο τον παππού του εκ μητρός Φορωνέα που είχε δαδεχθεί τον άτεκνο Άπι. Με τη σύζυγό του, όποια κι αν ήταν, έκαναν αρκετά παιδιά. Σχεδόν ομόφωνα αποδεκτά από τις πηγές είναι τα εξής οκτώ: ο Κρίασος, ο Έκβασος, ο Πείρασος, ο Επίδαυρος, ο Τίρυνς, ο Φόρβαντας, ο Ίασος και ο συνώνυμος του πατέρα του Άργος (Ησιόδου Ηοίαι, απόσπ. 155, Φερεκύδη απ. 22, Σχόλια στον Ορέστη του Ευριπίδη 932, 1244, Παυσανίας Β 1, 2,1, Υγίνου Fabulae 145). Αυτός ο Άργος ανήκει στους «πολιτιστικούς ήρωες» και από αυτόν πήραν το όνομά τους όχι μόνο η πόλη Άργος και η γύρω περιοχή (από όπου και ο σημερινός Νομός Αργολίδας), αλλά και όλοι οι  Ελλήνες , που ο Ομηρος τους ονομάζει Αργείους.». 

 Σύμφωνα με τον Όμηρο πήρε ο Επίδαυρος μέρος στον Τρωικό Πόλεμο και είχε ως αρχηγούς τον Ποδαλείριο και το Μαχάονα, που ήταν γιοι του Ασκληπιού.

Το θέατρο της Επιδαύρου

Το αρχαίο Ελληνικό θέατρο ως αρχιτεκτόνημα είναι μια υπαίθρια αμφιθεατρική κατασκευή ημικυκλικής κάτοψης γύρω από μια κυκλική πλατεία. Χρησίμευε για  τελετουργίες, αγώνες μουσικής και ποίησης, θεατρικές παραστάσεις/«διδασκαλίες», αυτές κάλυπταν το1/6 του Αττικού έτους, συνελεύσεις του δήμου ή της βουλής της πόλης-κράτους, ακόμα και ως αγορά. 

Ο αρχαίος αρχιτέκτονας Πολύκλειτος ο Νεότερος έκτισε, σύμφωνα με τον Παυσανία, το θέατρο της Επιδαύρου, χωρητικότητας 14.000 θεατών, μοναδικό για την ακουστική του τελειότητα, το κάλος και την αρμονία που το καθίστα το επισημότατο των θεάτρων του αρχαίου κόσμου. Το μνημείο έφεραν στο φως οι ανασκαφές του Π. Καββαδία τα έτη 1881-83.  Ο Πολύκλειτος κατασκεύασε ένα από τα τελειότερα οικοδομήματα. Ο Πολύκλειτος δηλαδή κατασκεύασε  στο ιερό του Ασκληπιού στην Επίδαυρο, αξιοθέατο θέατρο, που ήταν βέβαια μικρότερο στο μέγεθος από αυτό της Μεγαλόπολης, στην ομορφιά όμως και στην αρμονία το πιο σημαντικό θέατρο του αρχαίου κόσμου.

«Απέναντι από τον ναό (του Ασκληπιού) είναι ο τόπος που κοιμούνται οι προσκυνητές του Θεού. Ένα κυκλικό οικοδόμημα, κτισμένο εκεί κοντά, από μάρμαρο, η λεγόμενη θόλος, είναι άξιο θέας.. Μέσα στην Θόλο υπάρχει ζωγραφική παράσταση του Παυσίου, που παριστά τον Έρωτα να έχει παρατημένα τα βέλη και το τόξο και να έχει πάρει και να κρατεί την λύρα. Είναι επίσης ζωγραφισμένη η Μέθη εδώ να πίνει από γυάλινη κούπα, έργο και τούτο του Παυσίου. Η κούπα φαίνεται σαν αληθινή γυάλινη και μπορεί κανείς να ιδεί διά μέσου αυτής το πρόσωπο  της γυναίκας».

                                                                                   Παυσανίου Κορινθιακά 27, 3

Ο ίδιος ο Πολύκλειτος κατασκεύασε στο ίδιο ιερό,  κοντά στο ναό του Ασκληπιού τον ονομαζόμενο Θόλο 

ένα στρογγυλόσχημο οίκημα από λευκή πέτρα, στο οποίο ο Παυσίας ζωγράφισε τον Έρωτα ν΄ αφήνει κάτω το τόξο και τα βέλη και αντί γι΄ αυτά να παίρνει τη  λύρα. Εδώ ήταν ζωγραφισμένη και η Μέθη να πίνει από γυάλινο ποτήρι. Η Θόλος της Επιδαύρου έχει έως σήμερα τη φήμη του τελειότερου κυκλικού οικοδομήματος της αρχαίας ελληνικής αρχιτεκτονικής, έτσι  μπορούμε να μιλάμε για πολυκλείτεια σχολή.(Αργειακή Σχολή) 

 Η εξαίρετη ακουστική

Εκτός από τις αρχαίες πηγές, «σύγχρονες ακουστικές έρευνες αποδεικνύουν ότι στα αρχαία θέατρα έχουν εφαρμοστεί βασικές αρχές σχεδιασμού που εξασφαλίζουν ηχοπροστασία, ακουστική ζωντάνια, διαύγεια και καταληπτότητα του θεατρικού λόγου. Μια από τις βασικότερες αρχές είναι η ενίσχυση της φωνής με έγκαιρες, θετικές ηχοανακλάσεις επάνω σε στοιχεία του θεάτρου (δάπεδο ορχήστρας, πρόσοψη κτιρίου σκηνής, λογείο), για την εξασφάλιση ενός φυσικού, αυτοδύναμου (παθητικού) μεγαφώνου, που αναπληρώνει τις ενεργειακές απώλειες, κυρίως στα υψηλότερα καθίσματα του κοίλου».
Oι υπολογισμοί τους έδειξαν ότι οι κλιμακωτές θέσεις του θεάτρου λειτουργούν ως ηχητικό φίλτρο, καθώς το σχήμα τους είναι ιδανικό για να καταστέλλει τους ήχους χαμηλής συχνότητας, κύριο συστατικό του θορύβου. Η διάταξη των θέσεων, που θυμίζει τα πάνελ ηχομόνωσης σε σχήμα αβγοθήκης, φιλτράρει τις συχνότητες κάτω από 500 Hertz, όπως το μουρμούρισμα του κοινού και το θρόισμα των φύλλων.

Η εξασθένιση των χαμηλών συχνοτήτων επιτρέπει να ακούγονται πλουσιότερες οι φωνές των ηθοποιών, που αποτελούνται κυρίως από υψηλές συχνότητες. Η αφαίρεση των χαμηλών τόνων από τις φωνές δεν δημιουργεί πρόβλημα, καθώς ο ανθρώπινος εγκέφαλος μπορεί να συμπληρώνει τις συχνότητες που λείπουν – ένα φαινόμενο που αξιοποιείται σε ηχεία μικρού όγκου τα οποία ακούγονται στο αφτί πολύ μεγαλύτερα.
Οι ερευνητές παραδέχονται ότι η παρουσία κοινού στο θέατρο πιθανότατα θα άλλαζε την ακουστική του με τρόπο που δεν είναι εύκολο να υπολογιστεί, λόγω του περίπλοκου σχήματος και της ανομοιογένειας του ανθρώπινου σώματος. Υποστηρίζουν όμως ότι τα συμπεράσματά τους για το θέατρο της Επιδαύρου θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν στο σχεδιασμό σταδίων με καλύτερη, φυσική ακουστική.

Κατά μία εκδοχή, Επίδαυρος σημαινει «Δρα Επι της Αυρας»…

Δεν είναι τυχαία και η ύπαρξη των Ασκληπιείων εκεί, που έχει να κάνει με τον ήχο, την ακουστική, την επίγεια μουσική αρμονία η οποία συγχρονίζεται με την συμπαντική μουσική αρμονία και την ίαση.

Η ακουστική λοιπόν στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου έχει το αξιοπερίεργο, ότι έτσι όπως ακούγονται καθαρά τα Ελληνικά εκεί, δεν μπορούν να ακουστούν άλλες γλώσσες, υπάρχει δηλ. κάποιου είδους συντονισμού του ήχου, της Μαθηματικής Ελληνικής γλώσσας, του χώρου και της ακουστικής, και αυτό γιατί η Ελληνική γλώσσα είναι μουσική γλώσσα.

Γνωστή δε η σχέση μεταξύ μουσικής αρμονίας και των μαθηματικών και των μαθηματικών με την αρμονία του σύμπαντος, όπως επίσης γνωστό είναι ότι στην αρχαία Ελλάδα η μουσική, η αριθμητική η γεωμετρία και η αστρονομία ήταν αδελφές επιστήμες.

Αν και απίστευτο μίσος...

 Εάν κάποια αγάλματα βρίσκονται ακόμη μέσα στους Ναούς και τα Ιερά και έχουν δεχθεί ή δέχονται ακόμη την λατρεία των ειδωλολατρών, όπου κι αν συμβαίνει αυτό, θα ξεριζωθούν εκ θεμελίων, αναγνωρίζοντας ότι αυτό έχει διαταχθεί κατ' επανάληψη και πολύ συχνά. Τα ίδια τα κτίρια των Ναών που βρίσκονται μέσα σε πόλεις ή κωμοπόλεις, ή έξω από αυτές, θα παραδοθούν σε δημόσια χρήση και θα καταστραφούν οι ανά τόπους βωμοί. «Θεοδοσιανός Κώδικας» 16.10.19

Απαγορεύουμε σε εκείνους που έχουν μιαρές ειδωλολατρικές πεποιθήσεις να προσφέρουν τις καταραμένες τους θυσίες και να ασκούν όλες τις άλλες καταδικαστέες πρακτικές τους. Διατάσσουμε δε όλα τα Ιερά και οι Ναοί τους που στέκουν ακόμη, να καταστραφούν με πρωτοβουλία των τοπικών διοικητών και να εξαγνιστούν τα απομεινάρια τους με την ύψωση του σημείου της σεβαστής χριστιανικής θρησκείας. Όλοι ας γνωρίζουν ότι αν παραβάτης του παρόντος νόμου παραπεμφθεί με επαρκείς αποδείξεις ενώπιον δικαστού, θα τιμωρηθεί με την ποινή του θανάτου. «Θεοδοσιανός Κώδικας» 16.10.25

Το 426 μ.χ.χ. ο λεγόμενος Μέγας Θεοδόσιος απαγορεύει με διάταγμα την λειτουργία των Ασκληπιείων και το ιερό της Επιδαύρου κλείνει οριστικά ύστερα από σχεδόν 1.000 χρόνια λειτουργίας, αλλά συνεχίζει να λειτουργεί "εν κρυπτώ"...και φανερά το θέατρο λειτουργεί μέχρι σήμερα. Η αρχαία ψυχή ζει μέσα μας αθέλητα κρυμμένη.

 Για να ξαναδεί κανείς το φως πρέπει πρώτα να περάσει από το σκοτάδι...

ΝΕΝΙΚΗΚΑΜΕΝ