Νόστοι

O αποχαιρετισμός του Οδυσσέα, πίνακας του Claude Lorrain το 1646.

Ο «νόστος», η επιστροφή στην πατρίδα (από το ρήμα νέομαι «επιστρέφω»), είχε το νόημα «της γλυκιάς προσμονής τής επιστροφής» όμως οι ξένοι ψάχνοντας  στις ελληνικές λεξιλογικές πηγές, κατασκεύασαν πρώτοι αυτοί το άλγος τού νόστου, την νοσταλγία, nostalgie. Έτσι, η λέξη επέστρεψε στη «μητέρα» της, ως αντι-δάνειο.

Η επιστροφή μιας λέξης ως δανείου στην αφετηρία της χαρακτηρίζεται ως αντι-δάνειο· κατά πολλούς, η γλώσσα αποτελεί έναν ζωντανό οργανισμό  ο οποίος εξελίσσεται εννοιολογικά περνώντας από γλώσσα σε γλώσσα, από λαό σε λαό, για να ξαναγυρίσει συχνά στον τόπο καταγωγής του, ικανοποιώντας  έτσι τον «λεξιλογικό νόστο» του.  Η λέξη όμως «νόστος» στον πληθυντικό της δεν είναι απλά η  «γλυκιά προσμονή τής επιστροφής» αλλά αναπόσπαστο κομμάτι από τα Κύκλια έπη:
Τον Τρωϊκό πόλεμο ως θέμα, εκτός από την Ιλιάδα και την Οδύσσεια του Ομήρου, είχαν και τα ονομασθέντα Κύκλια έπη, τα οποία συμπληρώνουν την ιστορική αφήγηση. Για πολλούς αιώνες, τα Ομηρικά και τα κύκλια έπη ήταν οι μεγάλες και ανεξάντλητες πηγές από τις οποίες αντλούσαν οι λυρικοί και οι δραματικοί ποιητές και οι μεγάλοι καλλιτέχνες εύρισκαν από εκεί τα πρότυπα των θεμάτων των έργων τους. Ήταν δε τα Κύκλια έπη: Τα Κύπρια έπη. Η Αιθιοπίς. Η μικρά Ιλιάς. Ιλίου πέρσις.

Οι Νόστοι.

Στην Ιλίου πέρσιν του Αρκτίνου, προσαρμόζονται οι ΝΟΣΤΟΙ του Τροιζηνίου Αγίου. Αυτό ξεκινούσε με τον απόπλου των Αχαιών από την Τροία, όταν η Αθηνά έβαλε έριδα ανάμεσα στον Αγαμέμνονα και στον Μενέλαο. Και ο μεν πρώτος παρέμεινε για ένα ακόμη χρόνο στην Τροία προκειμένου να εξευμενίση την Θεά, ο δε Μενέλαος απέπλευσε, αλλά μετά από καταιγίδα που κτύπησε το στόλο του σώθηκε αυτός με πέντε μόνο νέους στις ακτές της Αιγύπτου. Ο Νέστωρ και ο Διομήδης έφθασαν ομαλώς στην πατρίδα τους. Το έπος έληγε με τον φόνο του Αγαμέμνονα, την τιμωρία

του Ορέστου και του Πηλάδου και τον ξενιτεμό του Μενέλαου. Οι Νόστοι του Αγίου, είχαν μεγάλη ομοιότητα με την Οδύσσεια, μετά την οποία ακολουθεί η Τηλεγόνεια του Κυρηναίου Ευγάμμωνος, ο οποίος ανέφερε τα του Οδυσσέα εώς τον θάνατό του.

Πηγές: ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ, A. Bernabé: Poetarum epicorum Graecorum testimonia et fragmenta. Bd. 1, Leipzig, 1987, M. Davies: Epicorum Graecorum fragmenta, Göttingen 1988,

Alois Rzach: Paulys Realencyclopädie der classischen Altertumswissenschaft (RE). Band XI,2, Stuttgart 1922, Sp. 2422–2426.