Γκαζωμένος ...ελληνικά!

Τι σχέση έχουν τα „γκαζώνω“, „γκαζωμένος“, η „γκαζιά“, τα „γκάζια“ με τά ελληνικά;

Μέχρι το 1640 απολύτως καμία. Τη χρονιά εκείνη, ένας ιδιοφυής Φλαμανδός δανείστηκε την ελληνική λέξη χάος...
Η λέξη γκάζι παράγεται από την αρχαία ελληνική λέξη Χάος. Παράξενο; Όχι και τόσο, αρκεί να ακολουθήσετε τα απλά μαθήματα μυθολογίας: Κατά τον Ησίοδο , το χάος ορίζεται η πρωτογενής αρχή, όχι όμως ως αφηρημένη έννοια αλλά ως σκοτεινός χώρος γεμάτος νέφη. Αντίθετα, η ορφική κοσμογονία παραδέχεται το χάος ως δεύτερη αρχή του κόσμου μετά το Χρόνο. Ο Πλάτων αναφέρει ότι από το Χάος γεννήθηκε ο Έρωτας (φτυστός ο πατέρας του, αυτός ο Έρωτας). 

Καλά όλα αυτά, θα έλεγε κάποιος. Αλλά, τι σχέση έχουν με το γκάζι;

Μέχρι το 1640 απολύτως καμία. Τη χρονιά εκείνη, ένας ιδιοφυής Φλαμανδός «χημικός», ο Βαν Χέλμοντ (Johann Batista Helmont, 1577- 1644) πέτυχε την παρασκευή καύσιμου μείγματος αερίων (μονοξείδιο και διοξείδιο του άνθρακα CO, CO2, το αδέσμευτο αέριο, gas sylvestre). Μόνο που, ακόμα, δεν ήξερε πως να το ονομάσει. Δανείστηκε, λοιπόν, την ελληνική λέξη χάος, για να δηλώσει την άμορφη και απροσδιόριστη μάζα του αερίου (gas), γιατί κάπως έτσι φανταζόταν ότι ήταν και το χάος (χάος >caos > gaos > gas) . Στη συνέχεια παρήχθησαν όλες οι λέξεις που αναφέρονται στο αέριο > γκαζ, γκαζιέρα, γκαζάκι, γκαζάδικο αλλά και τα αεριούχα ποτά όπως η γκαζόζα .

Τώρα, πώς από το αέριο (gas) οδηγηθήκαμε στο γκάζι του αυτοκινήτου (γκαζώνω, γκαζωμένος, η γκαζιά, τα γκάζια); Γι αυτό ευθύνονται τα γκαζοζέν (gazogene) αυτοκίνητα που είχαμε στη χώρα μας, κατά τη γερμανική κατοχή (έκαιγαν gas, λόγω έλλειψης πετρελαίου). Έτσι, δίνω gas στη μηχανή ισοδυναμούσε με το δίνω καύσιμο στη μηχανή για να επιταχυνθεί.

Ησίοδος, θεογονία,116.

Πλάτων, Συμπόσιο 178. Αναφορά της λ. χάος ως νεφελώδες αέριο γίνεται και στους : Αριστοφάνη (Όρνιθες, 192, 1218), Βιργίλιο (Ecloghe,VI,31), Οβίδιο (Metamorfosi), αλλά και στο κατα Λουκάν Ευαγγέλιον ( 16, 26).

J. B. Van Helmont, Ortus medicinae, Amsterdam 1652. Στις σελίδες 59, 86 αναλαμβάνει την πατρότητα του όρου και παραδέχεται τη σχέση με τη λ. Χάος. Το κείμενο στα λατινικά : halitum illum, gas vocavi, non longe a chaos veterum secretum.

Διαβάστε στα 24γράμματα για την περίεργη ιστορία της λέξης χάος, καθώς και τη σχετική βιβλιογραφία (Γιώργος Δαμιανός).