Το πυρ – φωτιά (ένα από τα τέσσερα συστατικά της φύσεως, κατά τους φυσικούς φιλοσόφους), με την διπλή ιδιότητά του (καυστική και φωτιστική) προσκυνήθηκε ποικιλοτρόπως από τον άνθρωπο στα διάφορα στάδια θρησκευτικής και πολιτιστικής του εξέλιξης και απέκτησε άλλη μια ιδιότητα, την λεατρευτική:Στην πρώιμη θρησκευτικότητα παρατηρήθηκε η πυρολατρεία, όταν το πυρ ως μια τρομερή και ανεξέλεγκτη δύναμη της φύσεως θεωρήθηκ
ε ιερό στοιχείο θεϊκής δυνάμεως.
Ο Ήφαιστος με την ιδιότητα του θεού της φωτιάς είναι μια από τις πιο εντυπωσιακές εκφράσεις του ελληνικού ανθρωπομορφισμού. Κανένας από τους θεούς του ελληνικού Πανθέου δεν πλησίαζε περισσότερο προς τον άνθρωπο. Όταν ωστόσο η φυσική δύναμη του πυρός τέθηκε υπό τον έλεγχο του ανθρώπου και στην υπηρεσία του (με την κλοπή του από τους θεούς υπό του Προμηθέως και την απόδοσή του στον άνθρωπο- και σίγουρα δεν είναι τυχαίο ότι ο θεός της φωτιάς, και όχι άλλος αλυσοδένει τον Προμηθέα ), τότε το πυρ “προσκυνήθηκε” ως στοιχείο - σύμβολο της ανθρωπίνης δυνάμεως.
Η Εστία είναι η Θεά της Οικίας ή η ίδια η ιδέα του Άσβεστου Πυρός. Κατά τον Όμηρο η Εστία, «ιστίη» όπως αναφέρεται στην Οδύσσεια, είναι αντικείμενο θρησκευτικού σεβασμού, την οποία επικαλούνται ως μάρτυρα των όρκων μαζί με τον Δία, όσοι δε, τίθενται υπό την προστασία της είναι απαραβίαστοι.
Στην Θεογονία του Ησίοδου και στους Ομηρικούς Ύμνους εμφανίζεται περιβεβλημένη με ανθρωπομορφικό χαρακτήρα. Αναφέρεται ως θυγατέρα του Κρόνου και της Ρέας και ως πρώτο τέκνο αυτών. Αργότερα, οι ποιητές τιμούσαν σε αυτή την πρωτότοκη, την πρεσβύτατη των θεοτήτων. Η έκφραση «Αφ’ Εστίας» θυμίζει ότι η Εστία λάμβανε τις απαρχές όλων των θυσιών και πως στις ευωχίες οι πρώτες σπονδές γίνονταν προς τιμήν της.Η ιερή σημασία της λέξης Εστία φαίνεται απονεμημένη ως προς το Ιερό Πυρ που ανάβει για τις θυσίες. Στις θρησκευτικές δοξασίες των Ελλήνων έμειναν αυτές οι αναμνήσεις της αρχαίας ταυτότητας της Εστίας προς την ακτινοβόλο εστία του Βωμού. Σε όλα τα Ιερά αντιπροσωπεύει το Ιερό Πυρ, που καίει προς τιμήν της θεότητος που κατοικεί σ’ αυτό. Ο βωμός της στους Δελφούς ήταν η «Κοινή Εστία» των Ελλήνων, από εκεί άναβε η φωτιά των Ναών, η οποία δεν έσβηνε ποτέ.
Παράσταση από αττική ερυθρόμορφη κύλικα, 515-510 π.α.χ.χ. Υπογράφετε από τον αγγειοπλάστη Ευξίθεο και τον αγγειογράφο Όλτο. Εικονίζεται συγκέντρωση Θεών. Στο μέσο της σκηνής ο Δίας σπένδει με φιάλη που του γεμίζει ο οινοχόος Γανυμήδης, πίσω από τον οποίο κάθεται η Εστία, κρατώντας καρποφόρα κλαδιά.
Τι παράδοξο και τι ντροπή για μας, στο άκρως θεοκρατούμενο Ιράν να λειτουργούν ασταμάτητα μέχρι σήμερα οι ναοί του πυρός...
Γεωγραφικά:
Σαμοθράκη
Στην Σαμοθράκη,οι Κάβειροι σχετίζονται άμεσα με δύο είδη φωτιάς. Την ανεξέλεγκτη - αδάμαστη φωτιά των ηφαιστείων, την φωτιά η οποία στην υπηρεσία του ανθρώπου γίνεται φίλος και σύμμαχος στην κατεργασία των μετάλλων, στην πρόοδο, στον πολιτισμό. Οι Θρακοπελασγοί λοιπόν , ιδρυτές της λατρείας των Καβείρων, στηρίζουν τα πρώτα στοιχεία της λατρείας τους στην πυρολατρεία. Ένα σημαντικό δρώμενο που έλκει την καταγωγή του , από την πυρολατρία αυτής της περιόδου, είναι και η Πυροβασία (Αναστενάρια), η οποία με έντονα Διονυσιακά στοιχεία τα οποία προστέθηκαν, έφτασε μέχρι τις μέρες μας.
ΚΑΣΤΟΡΙΑ
Την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς οι κάτοικοι ανάβουν φωτιές που ονομάζονται "μπουμπούνες". Η πρώτη φωτιά ανάβει στην κεντρική πλατεία και σιγά- σιγά, ανάβουν κι άλλες σε όλες τις γειτονιές.
ΓΡΕΒΕΝΑ
Ονομαστά είναι τα "Λαγκοτσάρια" κατά τη διάρκεια των οποίων ομάδες μεταμφιεσμένων ανάβουν φωτιές και χορεύουν.
ΚΟΖΑΝΗ
Οι Φανοί", είναι μεγάλες φωτιές που ανάβουν στις διάφορες γειτονιές της Κοζάνης και οι ντόπιοι τραγουδούν αποκριάτικα τραγούδια (στο τοπικό ιδίωμα), που σατιρίζουν καταστάσεις και πρόσωπα. Κατά την διάρκεια του δωδεκαήμερου κάθε μέρα, μια γειτονιά ανάβει τον δικό της "Φανό", ενώ το βράδυ της Κυριακής (της Μεγάλης Αποκριάς) ανάβουν όλοι οι "Φανοί" σ' όλες τις γειτονιές και η πόλη ζει ένα ξέφρενο παραδοσιακό γλέντι μέχρι το πρωί.
ΟΙ «ΠΑΛΙΑΠΟΥΛΙΕΣ»
Ίσως για την υπόλοιπη Ελλάδα, Αποκριά να σημαίνει καρναβάλι, χορός, ξεφάντωμα, για το Άργος Ορεστικό όμως, Αποκριά σημαίνει «Παλιαπούλιες». Στην αλάνα κάθε γειτονιάς το βράδυ της τελευταίας Κυριακής της Αποκριάς, ανάβουμε τις παλιαπούλιες, που είναι μεγάλοι κωνικοί σωροί από στοιβαγμένα αγκάθια, ξερόκλαδα, αποκλάδια. Λένε πως το έθιμο της παλιαπούλιας έλκει την καταγωγή του από την παγανιστική πυρολατρεία και τις πανάρχαιες εθιμικές εκδηλώσεις γύρω από τη λατρεία του θεού Πάνα.
Ινκας
Οι θεότητές τους ζούσαν ειρηνικά. Η πιο μεγάλη γιορτή τους ήταν το Raymi (ο χορός του Ηλιου ), προς τιμήν του Inti, γινόταν δύο φορές το χρόνο . Ανάβαν την «ιερή φωτιά» μέσω ενός καθρέφτη και η φωτιά φυλαγόταν από τις «παρθένες του Ηλιου» έως την επόμενη γιορτή.
Ινδιάνοι
Οι ινδιάνοι Οσάγκι συντηρούσαν ένα ιερό πυρ στην καλύβα του αρχηγού τους, πιστεύοντας πως οι ιερές φλόγες έδιναν ζωή και υγεία.
Περσία
Στην Περσία το φως με τη μορφή της ιερής φωτιάς είναι το σύμβολο του Αχούρα Μάζντα, συμβολίζοντας την παρουσία του Θεού στη δημιουργία. Στους ζωροαστρικούς χώρους λατρείας η ιερή φωτιά (ή Ατάρ) παραμένει αναμμένη συνεχώς σε μια τεφροδόχο στο εσωτερικό ιερό, όπου μόνο οι αγνοί ιερείς μπορούν να εισέρχονται. Παρατηρείται δε και αύξηση πιστών στις μέρες μας. Ωστόσο, ο ζωροαστρισμός δεν καταφεύγει στο προσηλυτισμό.
Αραβία
Κατά τον "πόλεμο του ελέφαντα" οι Άραβες ζήτησαν την βοήθεια των Βυζαντινών κατά των Αξωμιτών στέλνοντας πρεσβεία με κάποιο Σέιφ-Μπεν-Ντι-Γιασάν. Απέτυχαν όμως αφού οι Αξωμίτες ήταν οι βασικοί σύμμαχοι των Βυζαντινών κατά των Ιουδαίων της Αραβίας. Ο Γιασάν τότε εστράφει στους Πέρσες δια του Βασιλέως του Χίρα (ενός άλλου αραβικού κράτους γειτονεύοντος της Περσίας, στο σημερινό Ιράκ). Ο Ηγεμόνας αυτός ήταν υποτελής του Σασανίδη Βασιλέως Χοσρόη των Περσών, Ανουσιρβά. Έτσι οι Πέρσες άρχισαν να διεισδύουν βαθμιαία στην Αραβία διαδίδοντας και την θρησκεία τους και την πυρολατρεία
Σε όλη σχεδόν την γη...
Κάθε χρόνο λατρευτικές τελετουργίες πυρός γίνονται στην Ισπανία, στη Βουλγαρία, στην Ινδία, στη Μαλαισία (Σιγκαπούρη), στα νησιά Φίτζι και στη Μπόρα-Μπόρα της γαλλικής Πολυνησίας. Κοινό χαρακτηριστικό όλων αυτών των τελετών είναι η «ιερότητα» με την οποία αντιμετωπίζουν το πυρ.
Συμβολική αξία
Με την φωτιστική του ιδιότητα συμβόλισε την ψυχική γαλήνη, την λογική, την ηθική τάξη του κόσμου, την σοφία, την γνώση, την ομόνοια. Αγαπήθηκε ως σύμβολο του υψηλού και ανωτέρου από μύστες, καλλιτέχνες, φιλοσόφους η ακόμη συνδέθηκε με την οικογενειακή θαλπωρή (Εστία).
Νίκος Σάμιος
Πηγές:http://www.parembasis.gr/2004/04_03_02.htmhttp://el.wikipedia.org/wikihttp://www.ysee.gr/index.php?type=article&f=kaveiria http://www.hellenicpantheon.gr/hestia.htmhttp://pantheon.20m.com/hephaistos1.htmhttp://www.visitgreece.gr/pages.php?pageID=399&langID=1http://www.argosorestiko.gr/4/61/http://www.geocities.com/ichor10/pyrovasia.htmlhttp://linaam2.livepage.gr/wiki/377/514
ε ιερό στοιχείο θεϊκής δυνάμεως.Ο Ήφαιστος με την ιδιότητα του θεού της φωτιάς είναι μια από τις πιο εντυπωσιακές εκφράσεις του ελληνικού ανθρωπομορφισμού. Κανένας από τους θεούς του ελληνικού Πανθέου δεν πλησίαζε περισσότερο προς τον άνθρωπο. Όταν ωστόσο η φυσική δύναμη του πυρός τέθηκε υπό τον έλεγχο του ανθρώπου και στην υπηρεσία του (με την κλοπή του από τους θεούς υπό του Προμηθέως και την απόδοσή του στον άνθρωπο- και σίγουρα δεν είναι τυχαίο ότι ο θεός της φωτιάς, και όχι άλλος αλυσοδένει τον Προμηθέα ), τότε το πυρ “προσκυνήθηκε” ως στοιχείο - σύμβολο της ανθρωπίνης δυνάμεως.
Η Εστία είναι η Θεά της Οικίας ή η ίδια η ιδέα του Άσβεστου Πυρός. Κατά τον Όμηρο η Εστία, «ιστίη» όπως αναφέρεται στην Οδύσσεια, είναι αντικείμενο θρησκευτικού σεβασμού, την οποία επικαλούνται ως μάρτυρα των όρκων μαζί με τον Δία, όσοι δε, τίθενται υπό την προστασία της είναι απαραβίαστοι.
Στην Θεογονία του Ησίοδου και στους Ομηρικούς Ύμνους εμφανίζεται περιβεβλημένη με ανθρωπομορφικό χαρακτήρα. Αναφέρεται ως θυγατέρα του Κρόνου και της Ρέας και ως πρώτο τέκνο αυτών. Αργότερα, οι ποιητές τιμούσαν σε αυτή την πρωτότοκη, την πρεσβύτατη των θεοτήτων. Η έκφραση «Αφ’ Εστίας» θυμίζει ότι η Εστία λάμβανε τις απαρχές όλων των θυσιών και πως στις ευωχίες οι πρώτες σπονδές γίνονταν προς τιμήν της.Η ιερή σημασία της λέξης Εστία φαίνεται απονεμημένη ως προς το Ιερό Πυρ που ανάβει για τις θυσίες. Στις θρησκευτικές δοξασίες των Ελλήνων έμειναν αυτές οι αναμνήσεις της αρχαίας ταυτότητας της Εστίας προς την ακτινοβόλο εστία του Βωμού. Σε όλα τα Ιερά αντιπροσωπεύει το Ιερό Πυρ, που καίει προς τιμήν της θεότητος που κατοικεί σ’ αυτό. Ο βωμός της στους Δελφούς ήταν η «Κοινή Εστία» των Ελλήνων, από εκεί άναβε η φωτιά των Ναών, η οποία δεν έσβηνε ποτέ.
Παράσταση από αττική ερυθρόμορφη κύλικα, 515-510 π.α.χ.χ. Υπογράφετε από τον αγγειοπλάστη Ευξίθεο και τον αγγειογράφο Όλτο. Εικονίζεται συγκέντρωση Θεών. Στο μέσο της σκηνής ο Δίας σπένδει με φιάλη που του γεμίζει ο οινοχόος Γανυμήδης, πίσω από τον οποίο κάθεται η Εστία, κρατώντας καρποφόρα κλαδιά.
Τι παράδοξο και τι ντροπή για μας, στο άκρως θεοκρατούμενο Ιράν να λειτουργούν ασταμάτητα μέχρι σήμερα οι ναοί του πυρός...
Γεωγραφικά:
Σαμοθράκη
Στην Σαμοθράκη,οι Κάβειροι σχετίζονται άμεσα με δύο είδη φωτιάς. Την ανεξέλεγκτη - αδάμαστη φωτιά των ηφαιστείων, την φωτιά η οποία στην υπηρεσία του ανθρώπου γίνεται φίλος και σύμμαχος στην κατεργασία των μετάλλων, στην πρόοδο, στον πολιτισμό. Οι Θρακοπελασγοί λοιπόν , ιδρυτές της λατρείας των Καβείρων, στηρίζουν τα πρώτα στοιχεία της λατρείας τους στην πυρολατρεία. Ένα σημαντικό δρώμενο που έλκει την καταγωγή του , από την πυρολατρία αυτής της περιόδου, είναι και η Πυροβασία (Αναστενάρια), η οποία με έντονα Διονυσιακά στοιχεία τα οποία προστέθηκαν, έφτασε μέχρι τις μέρες μας.
ΚΑΣΤΟΡΙΑ
Την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς οι κάτοικοι ανάβουν φωτιές που ονομάζονται "μπουμπούνες". Η πρώτη φωτιά ανάβει στην κεντρική πλατεία και σιγά- σιγά, ανάβουν κι άλλες σε όλες τις γειτονιές.
ΓΡΕΒΕΝΑ
Ονομαστά είναι τα "Λαγκοτσάρια" κατά τη διάρκεια των οποίων ομάδες μεταμφιεσμένων ανάβουν φωτιές και χορεύουν.
ΚΟΖΑΝΗ
Οι Φανοί", είναι μεγάλες φωτιές που ανάβουν στις διάφορες γειτονιές της Κοζάνης και οι ντόπιοι τραγουδούν αποκριάτικα τραγούδια (στο τοπικό ιδίωμα), που σατιρίζουν καταστάσεις και πρόσωπα. Κατά την διάρκεια του δωδεκαήμερου κάθε μέρα, μια γειτονιά ανάβει τον δικό της "Φανό", ενώ το βράδυ της Κυριακής (της Μεγάλης Αποκριάς) ανάβουν όλοι οι "Φανοί" σ' όλες τις γειτονιές και η πόλη ζει ένα ξέφρενο παραδοσιακό γλέντι μέχρι το πρωί.
ΟΙ «ΠΑΛΙΑΠΟΥΛΙΕΣ»
Ίσως για την υπόλοιπη Ελλάδα, Αποκριά να σημαίνει καρναβάλι, χορός, ξεφάντωμα, για το Άργος Ορεστικό όμως, Αποκριά σημαίνει «Παλιαπούλιες». Στην αλάνα κάθε γειτονιάς το βράδυ της τελευταίας Κυριακής της Αποκριάς, ανάβουμε τις παλιαπούλιες, που είναι μεγάλοι κωνικοί σωροί από στοιβαγμένα αγκάθια, ξερόκλαδα, αποκλάδια. Λένε πως το έθιμο της παλιαπούλιας έλκει την καταγωγή του από την παγανιστική πυρολατρεία και τις πανάρχαιες εθιμικές εκδηλώσεις γύρω από τη λατρεία του θεού Πάνα.
Ινκας
Οι θεότητές τους ζούσαν ειρηνικά. Η πιο μεγάλη γιορτή τους ήταν το Raymi (ο χορός του Ηλιου ), προς τιμήν του Inti, γινόταν δύο φορές το χρόνο . Ανάβαν την «ιερή φωτιά» μέσω ενός καθρέφτη και η φωτιά φυλαγόταν από τις «παρθένες του Ηλιου» έως την επόμενη γιορτή.
Ινδιάνοι
Οι ινδιάνοι Οσάγκι συντηρούσαν ένα ιερό πυρ στην καλύβα του αρχηγού τους, πιστεύοντας πως οι ιερές φλόγες έδιναν ζωή και υγεία.
Περσία
Στην Περσία το φως με τη μορφή της ιερής φωτιάς είναι το σύμβολο του Αχούρα Μάζντα, συμβολίζοντας την παρουσία του Θεού στη δημιουργία. Στους ζωροαστρικούς χώρους λατρείας η ιερή φωτιά (ή Ατάρ) παραμένει αναμμένη συνεχώς σε μια τεφροδόχο στο εσωτερικό ιερό, όπου μόνο οι αγνοί ιερείς μπορούν να εισέρχονται. Παρατηρείται δε και αύξηση πιστών στις μέρες μας. Ωστόσο, ο ζωροαστρισμός δεν καταφεύγει στο προσηλυτισμό.
Αραβία
Κατά τον "πόλεμο του ελέφαντα" οι Άραβες ζήτησαν την βοήθεια των Βυζαντινών κατά των Αξωμιτών στέλνοντας πρεσβεία με κάποιο Σέιφ-Μπεν-Ντι-Γιασάν. Απέτυχαν όμως αφού οι Αξωμίτες ήταν οι βασικοί σύμμαχοι των Βυζαντινών κατά των Ιουδαίων της Αραβίας. Ο Γιασάν τότε εστράφει στους Πέρσες δια του Βασιλέως του Χίρα (ενός άλλου αραβικού κράτους γειτονεύοντος της Περσίας, στο σημερινό Ιράκ). Ο Ηγεμόνας αυτός ήταν υποτελής του Σασανίδη Βασιλέως Χοσρόη των Περσών, Ανουσιρβά. Έτσι οι Πέρσες άρχισαν να διεισδύουν βαθμιαία στην Αραβία διαδίδοντας και την θρησκεία τους και την πυρολατρεία
Σε όλη σχεδόν την γη...
Κάθε χρόνο λατρευτικές τελετουργίες πυρός γίνονται στην Ισπανία, στη Βουλγαρία, στην Ινδία, στη Μαλαισία (Σιγκαπούρη), στα νησιά Φίτζι και στη Μπόρα-Μπόρα της γαλλικής Πολυνησίας. Κοινό χαρακτηριστικό όλων αυτών των τελετών είναι η «ιερότητα» με την οποία αντιμετωπίζουν το πυρ.
Συμβολική αξία
Με την φωτιστική του ιδιότητα συμβόλισε την ψυχική γαλήνη, την λογική, την ηθική τάξη του κόσμου, την σοφία, την γνώση, την ομόνοια. Αγαπήθηκε ως σύμβολο του υψηλού και ανωτέρου από μύστες, καλλιτέχνες, φιλοσόφους η ακόμη συνδέθηκε με την οικογενειακή θαλπωρή (Εστία).
Νίκος Σάμιος
Πηγές:http://www.parembasis.gr/2004/04_03_02.htmhttp://el.wikipedia.org/wikihttp://www.ysee.gr/index.php?type=article&f=kaveiria http://www.hellenicpantheon.gr/hestia.htmhttp://pantheon.20m.com/hephaistos1.htmhttp://www.visitgreece.gr/pages.php?pageID=399&langID=1http://www.argosorestiko.gr/4/61/http://www.geocities.com/ichor10/pyrovasia.htmlhttp://linaam2.livepage.gr/wiki/377/514
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου