Παρασκευή 7 Αυγούστου 2009

Ο Ευριπίδης και το αρχαίο ελληνικό θέατρο


«ΑΝ ΟΙ ΘΕΟΙ ΕΙΝΑΙ ΚΑΚΟΙ, ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΘΕΟΙ»
«ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΝΑ ΦΟΒΑΤΑΙ Η ΧΩΡΑ ΑΠΟ ΤΟ ΛΑΟ, ΑΛΛΑ ΑΠΟ ΑΥΤΟΥΣ ΠΟΥ ΚΥΒΕΡΝΟΥΝ»
Ευριπίδης

Το αρχαίο ελληνικό θέατρο γεννιέται στις αγροτικές γιορτές προς τιμήν του θεού Διόνυσου. Σε αυτές τις γιορτές ψάλλονταν διθύραμβοι, απαγγέλονταν ποιήματα, φαλλικά τραγούδια και τραγούδια με πειράγματα, που περιείχαν στοιχεία διαλόγου και σπέρματα θεατρικής δράσης....περισσότερα


Ευριπίδης

Ο Ευριπίδης, ο νεώτερος από τους τρεις μεγάλους τραγικούς ποιητές της αρχαιότητας γεννήθηκε στη Σαλαμίνα το 485/4. Πατέρας του ήταν ο Μνησαρχίδης και μητέρα του η Κλειτώ που ανήκαν σε γενιά πλούσιων κτηματιών και φρόντισαν να δώσουν στον γιό τους, μια τέλεια για την εποχή μόρφωση που ξεχωρίζει και στο έργο του. Πάντως την ευγενική του καταγωγή αλλά και άλλες πλευρές της προσωπικής του ζωής, οι κωμικοί ποιητές της εποχής και ειδικά ο Αριστοφάνης δεν άφηναν ευκαιρία να πάει χαμένη και να μη τις σατυρίσουν.

Δημόσιο λειτούργημα δεν άσκησε ο Ευριπίδης, σε αυτό είναι διαφορετικός από τον Σοφοκλή. Όμως στα δράματα του ύμνησε με φλογερή αγάπη την πόλη του και σε όλο το έργο του φαίνεται το μεγάλο ενδιαφέρον για τα πολιτικά γεγονότα και τα καίρια ζητήματα που απασχολούν τους Αθηναίους.

Το έργο του Ευριπίδη είναι σφραγισμένο από δύο πολύ σημαντικές περιόδους τις αρχαιότητας. Από την λαμπρή εποχή πρίν τον Πελοποννησιακό Πόλεμο που η τραγωδία έχει φτάσει στην ακμή της με τον Αισχύλο και τον Σοφοκλή αλλά και την περίοδο του Πελοποννησιακού πολέμου όπου ο Ευριπίδης δημιουργεί ένα μεγάλο μέρος του έργου του, αμφισβητώντας τις καθιερωμένες αξίες. Πράγμα που τον κάνει καινοτόμο και νεωτεριστή, ιδιαίτερα αγαπητό στους νέους, αλλα άξιο για χλευασμό και κατασυκοφάντηση από τους συντηρητικούς. Ο Ευριπίδης ξεμακραίνει από τους προκατόχους του και στην μορφή και στο περιεχόμενο αλλά και στους στόχους. Ο Ευριπίδης είναι ένα ανήσυχο, αδέσμευτο πνεύμα που βρίσκεται σε μια διαρκή αναζήτηση για νέες μορφές έκφρασης, νέες μουσικές γραμμές, νέους τρόπους πραγμάτωσης της τραγωδίας.

Για αυτούς τους νεωτερισμούς του, που ήταν δυσκολοχώνευτοι στους γηραιότερους Αθηναίους, δεν βραβεύτηκε παρά μόνο 4 φορές από τις 22 που πήρε μέρος σε δραματικούς αγώνες. Φίλοι του οι φιλόσοφοι Αναξαγόρας και Πρωταγόρας που εισάγουν πρώτη φορά στην Αθήνα το πνεύμα του Ιωνικού διαφωτισμού και το φυσιοκρατικό διαλογισμο. Οι τολμηρές σκέψεις τους, ο σκεπτικισμός τους απέναντι στη λαική θρησκεία, ανησυχούσαν βαθιά τη συντηρητική κοινή γνώμη, που το εξέφραζε με κάθε τρόπο. Σύχναζε στον κύκλο του Σωκράτη, ο οποίος, αναφέρεται, μολονότι σπανιότατα πήγαινε στο θέατρο, του άρεσε να παρακολουθεί τα έργα του Ευριπίδη, κάθε φορά που αυτός πρωτοπαρουσίαζε ένα νέο έργο του. Είναι φυσικό να άσκησε μεγάλη επίδραση τον Ευριπίδη η συναναστρο

Τον Ευριπίδη τον κατηγόρησαν ακόμη και για μισογύνη. Ενώ το έργο του είναι γεμάτο από γυναικείες μορφές και τις περισσότερες φορές τοποθετεί την γυναίκα σε υψηλότερο ηθικό επίπεδο από τον άντρα. Παρόλα αυτά ο συγκαιριανός του Αριστοφάνης σε όλες τις σωζόμενες κωμωδίες του ρίχνει το καρφάκι του για τον Ευριπίδη. Κανείς δεν γλυτώνει από τα σχόλια του βρωμόστομου της αρχαιότητας, ούτε οι γονείς του Ευριπίδη ( Ο μπακαλάκος και η μανάβισσα... ), ούτε οι δυό γάμοι του και οι δύο χωρισμοί του, με διάφορα υπονοούμενα. Ακόμη και οι σκηνικοί νεωτερισμοί του σατυρίζονται, όπως ο από μηχανής θεός.

Ο από μηχανής θεός. Φωτογραφία : Αυγούστα Στυλιανού, ζωγράφος

Αρχαία Ελληνική Τεχνολογία. Έκθεση στο Ίδρυμα Ευαγόρα & Kάθλην Λανίτη. Χαρουπόμυλος Λεμεσός
Κατασκευές : Κώστας Κοτσανάς και φοιτητές

Ανυψωτική μηχανή (γέρανος) του αρχαίου θεάτρου
που χρησιμοποιόταν για την εντυπωσιακή αιώρηση και κάθοδο στην σκηνή καθοριστικ
ν για την δράση του έργου προσώπων (π.χ. ήρωες, θεοί, κ.α.), αλλά και σπανιότερα βαρύτερων φορτίων (π.χ. ρματα ή άλογα με ανβάτες, εξέδρεσς με το χορό, κ. ά.)

Το θεϊκό πρόσωπο εμφανιζόταν στη σκηνή του θεάτρου με τη βοήθεια της «μηχανής», δηλαδή ενός ξύλινου γερανού, ώστε να φαίνεται ότι έρχεται από ψηλά. Ουσιαστικά, δηλαδή, πρόκειται για μια περίπτωση επιφάνειας (=θεϊκής εμφάνισης στους θνητούς), που συνέβαινε στο τέλος μιας τραγωδίας, διευκολύνοντας τον τραγικό ποιητή να δώσει μια φυσική λύση στο μύθο του έργου του.

Σήμερα, η έκφραση "ο από μηχανής θεός" έχει πλέον περάσει στον καθημερινό λόγο με μεταφορική σημασία. Δηλώνει το πρόσωπο που παρουσιάζεται ξαφνικά και μας βγάζει από μια ιδιαίτερα δύσκολη και αδιέξοδη κατάσταση.από τα αρχαία ελληνικά πέρασε στα λατινικά ως deus ex machina, και από εκεί σε όλες σχεδόν τις νεότερες ευρωπαϊκές γλώσσες. Σήμερα, λοιπόν, η έκφραση «ο από μηχανής θεός» μπορεί να χρησιμοποιηθεί για το τέλος ενός οποιουδήποτε αφηγηματικού έργου, εφόσον ένα πρόσωπο - όχι απαραίτητα θεϊκό - εμφανίζεται ξαφνικά και δίνει λύση στο μύθο, που ως εκείνη τη στιγμή έμοιαζε να περιέρχεται σε αδιέξοδο.

Το 408 ο Ευριπίδης σε ηλικία 77 ετών πηγαίνει στη Μακεδονική αυλή, καλεσμένος του Βασιλιά Αρχέλαου και εκεί ζεί την υπόλοιπη ζωή του συντροφιά με τον επίσης Αθηναίο τραγικό ποιητή Αγάθωνα και τον Τιμόθεο, μουσικό από την Μίλητο που είχε επηρεάσει την αρμονία των λυρικών μερών στις τραγωδίες του Ευριπίδη. Πέθανε την άνοιξη του 406 και η είδηση του θανάτου του τραγικότερου των τραγικών κατά τον Αριστοτέλη, γέμισε θλίψη την Αθήνα.

Διαβάστε τα αποφθέγματα του Ευριπίδη

Τις «Τρωάδες» του Ευριπίδη παρουσιάζει το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος (ΚΘΒΕ) στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου για δύο μοναδικές παραστάσεις την Παρασκευή (7/8) και το Σάββατο (8/8). Εάν δεν μπορείτε να πάτε, και σας ενδιαφέρει η τραγωδία διαβάστε την εδώ

Πηγές Βικιπαίδεια

http://www.mousa.gr/html/initial.html, http://www.theaterinfo.gr/

http://www.hellenica.de/Griechenland/Technologia/GR/ArchaiaEllinikiTechnologia020.html





Δεν υπάρχουν σχόλια: