Ο Αδαμάντιος Κοραής γράφει για την Επανάσταση του 1821
Γράφει ο Ερανιστής
Όταν ξέσπασε η Επανάσταση του 1821 ο Κοραής βρισκόταν στο Παρίσι. Αν και ήταν επιφυλακτικός ως προς την έκβαση του απελευθερωτικού Αγώνα των Ελλήνων, εργάστηκε επίπονα για την επιτυχή έκβασή του, αρθρογραφούσε συστηματικά και διατηρούσε αλληλογραφία με φιλέλληνες και διπλωμάτες της εποχής.
Το συγκεντρωτικόν σύστημα
Ο Αδαμάντιος Κοραής εναντιώθηκε στην πολιτική του Καποδίστρια, αργότερα, διότι θεωρούσε ότι το συγκεντρωτικό σύστημα που επέβαλε ο πρώτος κυβερνήτης της χώρας θα ήταν αναποτελεσματικό. Πράγματι, ο Καποδίστριας, αφού συγκέντρωσε σχεδόν όλες τις εξουσίες γύρω από το πρόσωπό του, διόρισε τους αδερφούς τουΒιάρο και Αυγουστίνο σε καίριες διοικητικές θέσεις και τους περιέλαβε με εξουσία σχεδόν απόλυτη. Βιάρος Καποδίστριας μεγαλύτερος από τα αδέρφια του ήταν δικηγόρος και χρημάτισε διοικητής Σποράδων και υπουργός ναυτικών.
Ο Αυγουστίνος, μετά δολοφονία του αδελφού του από τους Μαυρομιχαλαίους, διορίστηκε από τη Γερουσία στις 8 Δεκεμβρίου 1831 πρόεδρος και μέλος της συσταθείσας προσωρινής τριπλής υπέρτατης αρχής που ονομάστηκε όνομα Διοικητική επιτροπή, μαζί με τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη και τον Ιωάννη Κωλέττη. Η τριανδρία εκείνη μετά από έξι μήνες διαλύθηκε.
Η συμπεριφορά των δυο Κερκυραίων αδερφών, εν γένει, υπήρξε, τουλάχιστον, αλαζονική και προκάλεσε πλήθος αντιδράσεις. Οι ρουμελιώτες, εξάλλου, ποτέ δεν είδαν με καλό μάτι τους Κερκυραίους, ειδικά όταν αυτοί συμπεριφέρονταν προκλητικά ή φανερά αδικούσαν ως αξιωματούχοι-διορισμένοι δικαστές.
Η παλιά κοινοτική διοίκηση, με όλες τις διαφορές και τα προβλήματα κατά τόπους, εξασφάλισε τη στοιχειώδη ενότητα του πληθυσμού κατά την Επανάσταση, ενώ στις ειρηνικές περιόδους ήταν η μόνη δομή που μπορούσε να εξασφαλίσει μια σειρά από λειτουργίες απαραίτητες στις τοπικές κοινωνίες. Θα ήταν λοιπόν φρόνιμο να διατηρηθεί η τοπική αυτονομία, να εκλέγονται δηλαδή οι τοπικοί άρχοντες, με σύστημα δημοκρατικότερο, προκειμένου να εξασφαλιστεί η συναίνεση, καταρχήν του λαού. Η συγκεντρωτική εξουσία ήταν σε ένα βαθμό απαραίτητη, καθώς στο νέο κράτος δρούσαν σχεδόν ανεξέλεγκτες πολυάριθμες ομάδες ενόπλων που δεν είχαν απορροφηθεί στον τακτικό στρατό και δεν είχαν άλλο μέσω επιβίωσης εκτός από τους μισθούς τους (λουφέδες) και την κλοπή.
«Οι μεγάλοι κεφαλαιούχοι δεν έχουν άροτρα, έχουν χρήματα. Δεν έχουν βόας, έχουν οικίας…». Φωτό: Διαφημιστική φωτογραφία με άροτρο του εργοστασίου Γκλαβάνη
Εν ονόματι του Νόμου
Η μεταρρυθμιστική προσπάθεια του Καποδίστρια έπρεπε να γίνει εν ονόματι του Νόμου και της Τάξης, πράγμα που ο μικρός λαός επιθυμούσε σφόδρα, και όχι στο όνομα του ιδίου και των συνεργατών του. Είναι ενδεικτικό ότι δεν προχώρησε άμεσα στην κατάργηση του παλαιού φόρου της δεκάτης, ο οποίος υποχρέωνε τους καλλιεργητές να αποδίδουν το 1/10 της παραγωγής τους, ούτε προχώρησε σε γενναία αναδιανομή της εθνικής γης και συστηματική αναδιάρθρωση της αγροτικής παραγωγής.
Ο εν λόγω φόρος, εκτός του ότι δεν έδινε κανένα κίνητρο στον παραγωγό να βελτιώσει την ποιότητα των προϊόντων του, συντηρούσε κι ένα πλήθος φοροεισπραχτόρων και ενόπλων που ζούσαν σε βάρος τους χειμαζόμενου αγροτικού πληθυσμού και αυθαιρετούσαν, συχνά χειρότερα και από τους Οθωμανούς.
Οι κεφαλαιούχοι δεν έχουν άροτρα
Οι ενοικιαστές των φόρων, νομίμως, καρπώνονταν το 1/4 της δεκάτης και παρανόμως ό,τι μπορούσαν. Η δεκάτη θα καταργηθεί πολύ αργά, τη δεκαετία του 1880 από τον Χαρίλαο Τρικούπη και θα ψηφιστεί ο φόρος επί αροτριώντων ζώων (αροτήρες βόες= βόδια που σέρνουν άροτρο).
Ένας οικονομολόγος της εποχής Τρικούπη σχολιάζει ευφυέστατα:
«Οι μεγάλοι κεφαλαιούχοι δεν έχουν άροτρα, έχουν χρήματα. Δεν έχουν βόας, έχουν οικίας…».
Η επιβολή της κεντρικής είσπραξη φόρου, θα μείωνε τις αυθαιρεσίες και θα αποδυνάμωνε τα τοπικά παρασιτικά καπετανάτα, θα αύξαινε την παραγωγή, και θα εξασφάλιζε τη στήριξη του λαού ο οποίος προτιμούσε σαφώς να εργαστεί ήσυχα και, προπαντός, με ασφάλεια.
Ελάλει τα ελληνικά
Ο Καποδίστριας είχε καλές προθέσεις, αναμφίβολα. Ωστόσο, ανατράφηκε αφενός στο ημι-βενετικό περιβάλλον της Κέρκυρας και αφετέρου στους διαδρόμους της ρώσσικης διπλωματίας και ως εκ τούτου ελάχιστα γνώριζε για την κατάσταση στον Ελλαδικό χώρο, τα ήθη και τους ανθρώπους της. Ο ίδιος ελάλει τα ελληνικά, μάλλον φλύαρα, αλλά δεν τα έγραφε. Παρά την κοσμοπολίτικη ανατροφή του, αναφέρει ο Φίνλεϊ, έτρεφε αρκετές επαρχιακές ιδέες και μάλλον δεν είχε στέρεη πολιτική μόρφωση.
Ο Κοραής εκτιμούσε ότι ήταν δύσκολο μέσα από το κοινωνικό περιβάλλον των Φαναριωτών, των προκρίτων και των κλεφταρματολών και του απλού λαού να προκύψει ικανή και συνετή ηγεσία. Οι εξελίξεις τον δικαίωσαν, δυστυχώς, καθώς κανένα από τα πρόσωπα του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι ενσάρκωνε όλα τα χαρακτηριστικά του ηγέτη.
“Η μεγάλη και τρομερά δυσκολία είναι εις την ανοικοδομήν; ήτις χρειάζεται αρχιτέκτονας Αριστείδας και τοιούτους άλλους οποίος ήτο ο Αριστείδης, και οποίον δεν βλέπω ακόμη κανένα εις το γένος [...]“
Στο επόμενο απόσπασμα Νικ. Β. Τωμαδάκης αναφέρεται στον Κοραή και τις εκτιμήσεις του για τον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα των Ελλήνων.
Ο Αδαμάντιος Κοραής (27 Απριλίου 1748, Σμύρνη – 6 Απριλίου 1833 Παρίσι, Γαλλία). Ήταν Έλληνας φιλόλογος με βαθιά γνώση του ελληνικού πολιτισμού. Ο Κοραής είναι ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του νεοελληνικού διαφωτισμού και μνημονεύεται κυρίως για τις γλωσσικές του απόψεις και την υποστήριξη της καθαρεύουσας. Φωτό: Αδαμάντιος Κοραής, προσωπογραφία, ελαιογραφία, Σπυρίδων Προσαλέντης. Πηγή: Πανεπιστήμιο Αθηνών,
«Ο Αδαμάντιος Κοραής έμαθεν εις το Παρίσι τα ανέλπιστα νέα της εκρήξεως της Επαναστάσεως, τα γεγονότα των ηγεμονιών, τον απαγχονισμόν των αρχιερέων, την εξέγερσιν του Μορέως. Ο Δημήτριος Υψηλάντης του έγραψεν εξ Οδησσού 1 Απριλ. 1821, αναγνωρίζων αυτόν ως πνευματικόν Πατέρα του κινήματος. Την 23ην Μαΐου γράφων προς τον Παντ. Βλαστόν εις Βιέννην ο Κοραής εκφράζει τον γεροντικόν του σκεπτικισμόν: “Να κρημνίση τις οικοδομήν, μεγάλη σοφία δεν χρειάζεται, όταν μάλιστα η οικοδομή κλονήται προ πολλών χρόνων αφ’ εαυτής. Η μεγάλη και τρομερά δυσκολία είναι εις την ανοικοδομήν; ήτις χρειάζεται αρχιτέκτονας Αριστείδας και τοιούτους άλλους οποίος ήτο ο Αριστείδης, και οποίον δεν βλέπω ακόμη κανένα εις το γένος [...] Το πιθανώτερον όμως είναι ότι οι έξωθεν δεν θέλουν μας συγχωρήσει να τεκτονήσωμεν μόνοι ημείς την οικοδομήν και άλλο δεν έμεινεν εις ημάς πλην να ευχώμεθα να εύρεuθώσι μεταξύ μας άνδρες με τόσην μόνην γνώσην και αρετήν, όση χρειάζεται να ζητήσωσι καν ευλόγως τινάς και δικαίας συνθήκας από ξένους τέκτονας, πριν επιχειρήσωσι την οικοδομήν” Διά μακρών δε απαντών προς τον Δημ. Υψηλάντην την 20.6.1821 και παραδίδων τας νουθεσίας εις τον Σέκερην, υπέστη ριξεν αναλυτικώτερον τα αυτά, αναπτύσσων την θεωρίαν της ευνομίας, συνιστών ηπίαν μεταχείρισιν των Τούρκων, αναγνωρίζων εις τους πολεμιστής το δικαίωμα “να καταβάλωσι τα πρώτα θεμέλια της ανυψώσεώς της” (σ. 257), αμφιβάλλων αν διεθέτομεν νομοθέτας διά τας ανάγκας της νέας πολιτείας, αρνούμενος την ικανότητα αυτήν εις τους ιερωμένους και τους Φαναριώτας: “Μόνη η ελευθερία, αν έγωμεν νουν και φρόνησιν να την εποικοδομήσωμεν εις την ισονομίαν, μέλει να μας φέρη με πολλά αγαθά και την αληθή της ψυχής ευγένειαν “(αυτόθι) “εις μόνον το έθνος, αν δεν έχη πώς να κτίση το πολίτευμά του, ανήκει πάλιν να καλέση έξωθεν αρχιτέκτονας [...] Ενδεχόμενον όμως και να παρουσιασθή αυτόκλητος ο έξωθεν αρχιτέκτων και με εξουσίαν να δημιουργήση αυτός ως κρίνει το πολιτικόν μας σύστημα”, από τον εν λόγω νομοθέτην (υπονοεί τας Μ. Δυνάμεις) πρέπει να ζητήσωμεν συνθήκας, δηλαδή εγγυήσεις».
Πηγή: Νικ. Β. Τωμαδάκης, “Ήχο εθνικόν ή κοινωνικόν κίνημα η Ελληνική Εθνεγερσία;”, Μνημοσύνη, 3 (1970-1971), σσ. 11-12.
Το διαβάσαμε ΕΔΩ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου