Αίας ο Λοκρός
Λοκρών δ’ ηγεμόνευεν Οϊλήος ταχύς Αίας,
μείων, ούτε τόσος γε όσος Τελαμώνιος Αίας,
αλλά πολύ μείων, ολίγος μέν έην, λινοθώρηξ,
εγχείη δ’ εκέκαστο Πανέλληνας και Αχαιούς.
«Τους Λοκρούς κυβερνούσε ο γρήγορος Αίας, γιος του Οϊλέα, πολύ πιο μικρόσωμος απ’ τον (άλλον) Αίαντα, το γιο του Τελαμώνα. Ήταν μικρόσωμος και φορούσε λινό θώρακα, στο κοντάρι όμως ξεπερνούσε όλους τους Έλληνες και τους Αχαιούς»— Ομήρου Ιλιάδα Β 527-530
Δεν θέλω εγώ το στρατηγό ψηλό, κορδάτο,
με μπούκλες μυρωμένες, καλοξυρισμένο
κοντός ας είναι, με στραβά κανιά, μονάχα
στέρια στο χώμα να πατά, καρδιά γεμάτος.
ΑΡΧΙΛΟΧΟΣ
απ. 114 West
Την εποχή του Τρωικού πολέμου Βασιλιάς στον θρόνο του Οπούντα ήταν ο Οϊλέας πατέρας του Αίαντα και όπως συνηθίζετο ηγείτο του στρατεύματος σε περίπτωση εκστρατείας, εκτός αν ήταν υπερήλικας τότε το στράτευμα το οδηγούσε ο νεαρός διάδοχος αν υπήρχε. Αυτό λοιπόν συνέβη και με τον Αίαντα, νεαρό βασιλόπουλο οδήγησε τον στρατό των Οπουντίων Λοκρών με σαράντα ολόμαυρα καράβια (Όμηρος: «τεσσαράκοντα μέλανας νήας») στην Τροία. Επίσης και ο Αχιλλέας οδήγησε τους Μιρμιδόνες στην Τροία έναντι του πατέρα του του Πηλέα που ήταν βασιλιάς της Φθίας.
Ο Αίας ο Λοκρός διακρίθηκε από τις πρώτες εμπλοκές με τους Τρώες για την ανδρεία του ο Όμηρος αναφέρει ότι ήταν ταχύποδας και δασίτριχος και όχι εύσωμος όπως ο άλλος Αίαντας ο Τελαμώνιος που ήταν γίγαντας επίσης στο κοντάρι ξεπερνούσε όλους τους Έλληνες και τους Αχαιούς Όμηρος Ιλιάς Β.530 Αίας:«Εγχείμ δ' εκέκαστο πανέλληνας και Αχαιούς» (υπ' όψιν ότι ο Όμηρος Έλληνες ονόμαζε μόνο τους Λοκρούς τους άλλους τους ονόμαζε Αχαιούς).
Επίσης ο Αίαντας διέφερε από τους συμπατριώτες του μόνο αυτός έφερε πανοπλία και επιδίδετο σε μονομαχίες με τους Τρώες. Όμηρος Ιλιάδα Ν.712-718 «ουδ΄αρ οιλιάδη μεγαλήτορι Λοκροί εποντο ου γαρ σφι σταδιη μιμνε φίλον κήρ/ου γαρ έχον Κόρυθας χαλκήρεας Ιπποδασείας / ουδ' έχον ασπίδας ευκόλους και μείλινα δούρα, αλλ΄άρα τόξοισιν και ευστεφεί οιος αω τω / Ίλιον εις αμ έποντο πεποιθότες οίσιν έπειτα ταρφεα βάλλοντες Τρώων ρήγνυντο φάλαγγα» Απόδοση σε νεοελληνικά: τον γεναίο γιο του Οϊλέα δεν τον ακολουθούσαν οι Λοκροί στην μάχη από κοντά γιατί δεν είχαν περικεφαλαίες χάλκινες με φούντες από τρίχες αλόγου, ούτε είχαν ασπίδες στρογγυλές και δόρατα από μελιά, παρά ήρθαν μαζί στο Ίλιον (Τροία), έχοντας πίστη στα δοξάρια τους και στο καλοστριμένο αφράτο μαλλί αρνιού (εννοεί τις χορδές των τόξων) με αυτό έριχναν αδιάκοπα και έσπαγαν τις φάλαγγες των Τρώων.
Οι Οπούντιοι Λοκροί ήσαν πράγματι διάσημοι τοξότες δεν αναφέρεται αν στην Τροία είχαν άλογα, αλλά στα μετέπειτα χρόνια διακρίνονται σαν έφιπποι τοξότες πετύχαιναν τον στόχο πάνω από το άλογο ενώ κάλπαζε.
Ενδεικτικό είναι ότι Λοκρικό Ιππικό με τοξότες έλαβε μέρος δίπλα στο ευέλικτο Μακεδονικό Ιππικό που οδηγούσε ο Μ. Αλέξανδρος στην μεγάλη μάχη παρά τα Άρβηλα. Διόδωρος – ΧVII.57
Oι Λοκροί κατασκεύαζαν τα τόξα τους από κέρατα ελαφιών και την σχέση των Λοκρών με τα ελάφια μας την μαρτυρεί η μαρμάρινη επιτύμβια στήλη του μουσείου της Θήβας από το παλιοχώρι του Μαρτίνου που είναι η Αρχαία Λοκρική πόλη Βουμελιταία, και παρουσιάζει ανδρική μορφή να χαϊδεύει μικρό ελάφι. Μουσείο Θήβας Αρ. 243. Πολλοί και εξέχοντες πολεμιστές των Τρώων έχασαν την ζωή τους από το κοντάρι και το σπαθί του Αίαντα του Λοκρού.
Υπερασπίσθηκε για πολλές ώρες το νεκρό σώμα του Πάτροκλου για να μην πέσει στα χέρια των Τρώων, σπέρνοντας τον θάνατο στους επιτιθέμενους και με την βοήθεια του Μυριώνη φόρτωσαν τον Πάτροκλου στους ώμους του γιγαντόσωμου Αίαντα του Τελαμώνιου που το μετέφερε στο στρατόπεδο των Ελλήνων όπου έγινε με τιμές η καύση του νεκρού. (Υπ΄όψιν ότι ο Αίαντας ο Λοκρός ήταν πατριώτες με τον Πάτροκλο, από την ίδια Λοκρική γή).
Δέκα ολόκληρα χρόνια πολεμούσαν στην Τροία. Στον δέκατο χρόνο η Τροία έπεσε , κατά την πολιορκία ο Αίας ο Λοκρός μέσα από τα ερείπια και τις φλόγες είδε μια λυγερή κόρη Τρωάδα να τρέχει μέσα από τους καπνούς και να κρύβεται μέσα σε έναν ναό της θεάς Αθηνάς. Ο Αίας την ακολουθεί μέσα στον ναό δεν μπόρεσε να αντισταθεί στην ομορφιά της και την βίασε. Η κόρη δεν ήταν άλλη παρά η πανέμορφη θυγατέρα του Πριάμου, Βασιλιά της Τροίας, η Κασσάνδρα (Αλεξάνδρα).
Η γυναίκα της συμφοράς
«μάντης κακών»
«Έοικεν εύρις η ξένη κυνός δίκην είναι, μαντεύει δ΄ών ανευρήσει φόνον».
Αισχύλου: Αγαμέμνων στ. 1093-4
(Φαίνεται πως έχει σκύλου όσφρηση η ξένη και ψάχνει να βρεί τον φόνο κάποιου).
Και να πως έχουν τα πράγματα. Ο θεός Απόλλων κάποτε ερωτεύτηκε την Κασσάνδρα. Της υποσχέθηκε, πως αν την έκανε δική του, θα της δίδασκε την τέχνη της μαντικής για να προβλέπει το μέλλον. Η Κασσάνδρα αρχικά συμφώνησε, αλλά στη συνέχεια και αφού είχε πιά μάθει αυτό που επιζητούσε, αθέτησε την υπόσχεσή της. («Ξυναινέσασα λοξίαν εψευσάμην» Αισχ Αγαμ. 1208.) Ο Απόλλων εξοργίστηκε, αλλά δεν μπορούσε πια να της πάρει πίσω το μαντικό χάρισμα. Έτσι με το πικρό φιλί του αποχωρισμού, την καταράστηκε να προφητεύει μεν, αλλά ουδέποτε να γίνεται πιστευτή. «Έπειθον ουδέν’ ουδέν ως τάδ΄ ήμπλακον.» Αισχ. Αγαμ.1211). Έτσι λοιπόν όταν η Κασσάνδρα προφήτευε μέσα από το μανιακό της παραλήρημα, κανείς δεν την έπαιρνε σοβαρά.
Υπάρχει και μια δεύτερη εκδοχή σχετική με την απόκτηση της μαντικής της δύναμης. Ηταν η γιορτή του Θυμβραίου Απόλλωνα. Στο προαύλιο του ιερού ναού, που ήταν κοντά στην πόλη της Τροίας, η Κασσάνδρα, παιδί τότε, έπαιζε με τον δίδυμο αδελφό της Έλενο. Τα παιδιά όταν κουράστηκαν από το παιχνίδι, αποκαμωμένα αποκοιμήθηκαν. Τότε δυό φίδια* φανερώθηκαν, πλησίασαν τα παιδιά και άρχισαν να τα γλύφουν δίνοντας τους και το χάρισμα της μαντικής. (Ομηρ. Ιλ. Η. 44). Στον Έλενο δώσανε την ικανότητα, να προλέγει το μέλλον από το πέταγμα των πουλιών. Στην Κασσάνδρα, να προφητεύει μέσα από μια μανιακή έκσταση.
Οι προφητικοί λόγοι της Κασσάνδρας είναι συνδεδεμένοι με την πορεία του Τρωϊκού πολέμου.
Όταν γεννήθηκε ο αδελφός της ο Πάρης, η Κασσάνδρα εξηγώντας μαζί με τον μάντη Ηρόφιλο ένα φρικτό όνειρο της Έκάβης, ζήτησε από τον Πρίαμο να σκοτώσει το βρέφος, γιατί προέβλεπε ότι αυτό θα έφερνε μεγάλες συμφορές στην Τροία. Να σημειωθεί δε ότι ο Πρίαμος είχε αποκτήσει 19 παιδιά με τη νόμιμη Εκάβη και 50 άλλα, με παλλακίδες. Ο Πρίαμος λοιπόν, μόλις άκουσε τον κακό χρησμό, παρέδωσε το βρέφος σε ένα βοσκό για να το σκοτώσει, αλλά ο βοσκός το λυπήθηκε, και έτσι το παιδί επέζησε. Αργότερα ο Πάρης, στη διένεξη –κρίση ομορφιάς μεταξύ ¨Ηρας, Αθηνάς, Αφροδίτης, όταν έδωσε το μήλο που έγραφε ‘’τη καλλίστη’’ στην Αφροδίτη, είχε κερδίσει σαν έπαθλο, να μπορέσει να κάνει δική του την πιο ωραία γυναίκα. Ταξιδεύει λοιπόν στην Ελλάδα, τα φτιάχνει με την ωραία Ελένη**, κλέβουν μαζί ό,τι μπορούσαν από το βιός του βασιλιά Μενέλαου και γυρνούν μαζί στην Τροία. Η Ελένη, ήταν η γυναίκα του Ατρείδη Μενέλαου, αδελφού του Αγαμέμνονα.
Η Κασσάνδρα, όταν την βλέπει παρέα με τον αδελφό της ανατριχιάζει και χρησμοδοτεί ότι αυτή η γυναίκα θα φέρει την μεγάλη καταστροφή στην Τροία.
Σε συνέχεια προβλέπει το τραγικό τέλος του αδελφού της Έκτορα, αλλά και τον Πρίαμο να ταπεινώνεται καθώς εκλιπαρεί γονατιστός τον Αγαμέμνονα για την άδεια ταφής του νεκρού γιού του. Μόλις πάλι αντικρύζει το ξύλινο άλογο, τον γνωστό έκτοτε σαν Δούρειο Ίππο, δήθεν δώρο εκ μέρους της θεάς Αθηνάς*** που προσέφεραν οι Έλληνες στους Τρώες, προφητεύει υποκρυπτόμενο δόλο των Δαναών, ****αλλά πάλι δεν γίνεται πιστευτή. Η Τροία αλώνεται, πυρπολείται και ακολουθεί ανείπωτη σφαγή ακόμα και του αμάχου πληθυσμού. «Και τότε γύρω στους βωμούς έβλεπες τις φρικτές σφαγές εναντίον των Τρώων και στα σπίτια τις κομμένες πλεξούδες των γυναικών τους, να φέρνουν δόξα στην Έλλάδα και στην Τροία θρήνο.» (“Φρυγών πατρίδι πένθη” Ευρ. Τρωάδες στ. 560).
Η Κασσάνδρα καταφεύγει έντρομη στο ναό της Αθηνάς. Εκεί καταφτάνει ο Αίας ο Λοκρός
και την αρπάζει. Η Κασσάνδρα αγκαλιάζει για να σωθεί το άγαλμα -ξόανο της Αθηνάς, παλεύουν, αλλά ο Αίαντας δεν υποχωρεί. Τη βιάζει πρώτος μέσα στο ναό, κάτω από το οργίλο βλέμμα της θεάς· και δεν είναι μόνο αυτός. Στη σειρά έρχονται και άλλοι. «Ων γ΄ούτε μέτρον ουτάριθμός έστι μοι». (Τρωάδες στ. 620).
Μετά από αυτή την προσβολή στο ιερό της, η θεά Αθηνά εξανίσταται. Εξοργισμένη τιμωρεί τους Λοκρούς να στέλνουν κάθε χρόνο κόρες παρθένες για δούλες στον ναό της. Και όσες προσπαθούν να ξεφύγουν αμέσως να θανατώνονται. Ακόμη η θεά, συμμαχεί με τον Ποσειδώνα τον προστάτη των Τρώων, ούτως ώστε για τιμωρία να βασανίσουν τους Έλληνες στην επιστροφή τους, εξ ού και η αλληγορική χρήση της λέξης Οδύσσεια. Μετά την άλωση, οι γυναίκες Τρωάδες μοιράζονται σαν λάφυρα.**** Εκτός της γενικής μοιρασιάς, ο Νεοπτόλεμος παίρνει παλλακίδα την γυναίκα το νεκρού Έκτορα, της οποίας μάλιστα το παιδί γκρεμίζει από τα τείχη ο Οδυσσέας. Την Εκάβη την παίρνει δούλα ο Οδυσσέας και ο Αγαμέμνων την Κασσάνδρα παλλακίδα του την φέρνει στο Άργος. Στο Άργος, η Κασσάνδρα προφητεύει τις συμφορές του Οίκου των Ατρειδών: Το, φόνο του Αγαμέμνονα μέσα στο λουτρό, τη δολοφονία τη δική της. Στη φονική αλυσίδα που ακολουθεί την πράξη εκδίκησης του μητροκτόνου Ορέστη με το φόνο της Κλυταιμνήστρας και του εραστή της Αίγισθου..
Τελικά: «Είναι βαρύ νάχει κανείς δόξα μεγάλη. Κατάματα σε αυτούς χτυπά του Διός ο κεραυνός», στ. 465.
«Το μάτι των θεών δεν το ξεφεύγουν, όσοι πολλούς θανάτωσαν» Αγαμ. στ. 460. «Κανείς δεν είπε πως οι θεοί δεν καταδέχονται να σκοτισθούν για όσους βεβηλώνουν την αγιότητα των ιερών πραγμάτων», Αγαμ. στ. 367. «Δεν υπάρχει κανένα κάστρο που να μπορεί προφυλάξει τον άνθρωπο, ο οποίος γκρεμίζει με ένα λάκτισμα τον μεγάλο βωμό της θεάς Δίκης,, μοναχά για να χορτάσει πλούτο», Αγαμ. στ. 375.
*Φίδια: Οι θεότητες έπαιρναν διάφορες μορφές προκειμένου να έρθουν κοντά στους θνητούς για βοήθεια ή και τιμωρία.
**Ελένη:
Η λέξη προέρχεται ετυμολογικά από τη ρίζα ελ- ΄ελέ- που θα πεί,
κατακτώ. Η ωραία Ελένη ήταν κόρη της Λήδας και του Δία και ετεροθαλής
αδελφή της Κλυταιμνήστρας
***Ο Ποσειδών και ο Απόλλων προστάτευαν τους Τρώες ενώ η Ήρα και η Αθηνά τους Έλληνες.
****
Όταν ο μάντης Λαοκόων είδε το ξύλινο άλογο μίλησε και αυτός για δόλο
των Αχαιών. «Να φοβάσαι τους Δαναούς ακόμα και όταν φέρνουν δώρα».
*****
Ο Νέστωρ είχε πεί πως «για να ξεπλυθεί η προσβολή που μας έγινε κάθε
Αχαιός θα πρέπει να βιάσει τουλάχιστον από μια Τρωάδα».
Βοηθήματα
1) Αισχύλου “Ορέστεια”, Τριλογία Αγαμέμνων, Χοηφόροι, Ευμενίδες, Εκδ. Πάπυρος.
2) Ομήρου “Ιλιάδα”, Εκδ. Γεωργιάδη.
3) Εγκυκλ. Πάπυρος Λαρούς Μπριτάννικα.
4) Λεξικό του Αρχαίου Κόσμου. Εκδ. Δομή
5) Ευριπίδου: “Τρωάδες”, Εκδ. Επικαιρότητα
6) Πολυβίου Ιστορία ΙΒ, Κεφ. 4 σελ 1402, Εκδ. Πάπυρος
7) “Μάντεις και Μαντική”, Ιστορικά Ελευθεροτυπίας τευχ 304.
Λένε ότι:
Για αυτό το αμάρτημά του στο Ναό, οι Θεοί τον καταράστηκαν και απ' αυτή την κατάρα θα έρθει το τέλος του ήρωα της Τροίας. Ο Αίαντας ο Λοκρός μετά την πτώση της Τροίας ξεκίνησε με τα καράβια του την επιστροφή στην πατρίδα την Οπουντία Λοκρίδα. Όμως μετά την Λήμνο μεσοπέλαγα άνοιξαν οι ασκοί του Αιόλου και βύθισαν τα καράβια του εκτός από το δικό του. Η μοίρα του επιφύλασσε την δική του Οδύσσεια, το καράβι του έπρεπε να κατευθυνθεί Νότια των Σποράδων, κυρά Παναγιά, Αλόννησος, Σκόπελος, Σκιάθος να μπει στα στενά Παγασητικού και Εύβοιας, Μαλιακός, Β. Ευβοϊκός και να αράξει σε ένα από τα λιμάνια της Οπουντίας Λοκρίδος Κύνο ή Άλες ή Λάρυμνα.
Όμως ο Ποσειδώνας με τον Αίολο δεν τον άφηναν να πιάσει στεριά ούτε στην Ανατολική Εύβοια αλλά ισχυροί ΒΔ άνεμοι τον έσπρωχναν προς το κέντρο του Αιγαίου πέρασε ανάμεσα Σκύρου και Εύβοιας προσπάθησε να μπει από τον Ν. Ευβοϊκό αλλά και πάλι ο Αίολος τον έσπρωξε ανοιχτά και ανατολικά της Άνδρου ανατολικά της Τήνου και στα στενά μεταξύ Τήνου και Μυκόνου ο Ποσειδώνας του έσπασε το καράβι μα ο θαλασσόλυκος Αίαντας πάλεψε με τα κύματα και βγήκε σε ένα βράχο που εξείχε από τη θάλασσα (γυρές πέτρες).
Εκεί ξαπλωμένος επάνω στο βράχο και εξαντλημένος σήκωσε την γροθιά στον ουρανό και ΔΕΝ έβρισε τον Ποσειδώνα,καυκίστη δυνατά πως ξέφυγε της θάλασσας τα πλάτη αλλά και εκείνος με την τρίαινα έσπασε τον βράχο και ο Αίαντας χάθηκε μέσα στα μαύρα και ασίγαστα νερά του Αιγαίου. Ήταν κατάρα να μην γυρίσει ποτέ στην αγαπημένη του πατρίδα την ΟΠΟΥΝΤΙΑ ΛΟΚΡΙΔΑ. Προς τιμήν του οι Οπούντιοι Λοκροί άφηναν μια θέση κενή στις διάφορες μάχες που έδιναν. Επίσης έκαναν γιορτές τα «Αιάντεια» για να τιμήσουν τον ήρωα και έκαιγαν ένα παλιό καράβι μέσα στον Οπούντιο κόλπο ανοιχτά από το σημερινό Αταλαντονήσι την νύχτα της πανσελήνου του Αυγούστου.
Ο Αίας καυχήθηκε ότι κατάφερε να ξεφύγει απο την θάλασσα ενάντια στο πείσμα των θεών. Δεν πέθανε γιατί βίασε την Κασσάνδρα, αλλά
καυκίστη δυνατά πως ξέφυγε της θάλασσας τα πλάτη στο πείσμα των θεών κι άκουσε το λόγο ο Ποσειδώνας,
και γιατί όπως οι Ελληνες τότε, δεν είχε κανένα πρόβλημα να πολεμήσει και ενάντια στους θεούς, δεν ήταν και ο πρώτος>στον Όμηρο [Ιλιάδα Ε.340], στο πεδίο της μάχης ο Διομήδης πληγώνει με δόρυ τη θεά Αφροδίτη, από το χέρι της οποίας "έτρεχε το αθάνατο θεϊκό αίμα ιχώρ" (ρεε δ’ αμβροτον αίμα θεοιο ιχώρ). Ο "φόβος Θεού" ήταν ανύπαρκτος στους αρχαίους μας. Γι αυτούς παράδεισος ήταν η τιμή τους, και κόλαση η ντροπή.
Επίσης για να τιμήσουν τον Αίαντα οι Οπούντιοι Λοκροί στα νομίσματά τους είχαν στην μια όψη τον Αίαντα γυμνό με ξίφος και ασπίδα σε θέση μάχης, ακόμη και 800 χρόνια αργότερα στο τετράδραχμο του 4ου αι. π.χ.χ..
Για τον βιασμό της Κασσάνδρας οι Οπούντιοι έστελναν κάθε τέσσερα χρόνια 7 κορίτσια από τις καλύτερες αριστοκρατικές οικογένειες του Οπούντα να υπηρετήσουν σαν ιέρειες στο ναό της Αθηνάς στην Τροία, μόλις όμως πατούσαν το πόδι τους στην στεριά τις περίμεναν ντόπιες γυναίκες και τις πετροβολούσαν και τις σκότωναν εκτός αν κάποιες προλάβαιναν τρέχοντας και έφθαναν στον ναό της Αθηνάς.
ΟΜΗΡΟΥ ΟΔΥΣΣΕΙΑ -δ-
500
Γυρῇσίν μιν πρῶτα Ποσειδάων ἐπέλασσεν
πέτρῃσιν μεγάλῃσι καὶ ἐξεσάωσε θαλάσσης:
καί νύ κεν ἔκφυγε κῆρα καὶ ἐχθόμενός περ Ἀθήνῃ,
εἰ μὴ ὑπερφίαλον ἔπος ἔκβαλε καὶ μέγ᾿ ἀάσθη:
φῆ ῥ᾿ ἀέκητι θεῶν φυγέειν μέγα λαῖτμα θαλάσσης. τον είχε στης Γυρής τα τρίψηλα ριγμένο επάνω βράχια
(ο Αίας) κι απ᾿ τα κύματα γλιτώσει και του Χάρου
θα ξέφευγε, η Παλλάδα μάνητα βαριά κι ας του κρατούσε,
λόγο μεγάλο αν δεν ξεστόμιζε, κακό της κεφαλής του:
καυκίστη δυνατά πως ξέφυγε της θάλασσας τα πλάτη
505 τοῦ δὲ Ποσειδάων μεγάλ᾿ ἔκλυεν αὐδήσαντος:
αὐτίκ᾿ ἔπειτα τρίαιναν ἑλὼν χερσὶ στιβαρῇσιν
ἤλασε Γυραίην πέτρην, ἀπὸ δ᾿ ἔσχισεν αὐτήν:
καὶ τὸ μὲν αὐτόθι μεῖνε, τὸ δὲ τρύφος ἔμπεσε πόντῳ,
τῷ ῥ᾿ Αἴας τὸ πρῶτον ἐφεζόμενος μέγ᾿ ἀάσθη:
στο πείσμα των θεών κι ως άκουσε το λόγο ο Ποσειδώνας,
μεμιάς αρπάζει το τρικράνι του στα δυνατά του χέρια
και της Γυρής το βράχο εχτύπησε, στα δυο χωρίζοντάς τον'
κι έμεινε εκεί ο μισός το απόκομμα, που πάνω του καθόταν,
ο Αίας την ώρα που καυκίστηκε, στο πέλαο μέσα πέφτει,
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου