ΣΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΟΥ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑ

H πρώτη απόπειρα αναδιάρθρωσης του χρέους

Ο κυβερνήτης συγκρότησε επιτροπή για να καταρτίσει σχέδιο συμβιβασμού με τους ομολογιούχους των "δανείων της ανεξαρτησίας"

Το σχέδιο για την αναδιάρθρωση του χρέους. Με τη δολοφονία του Καποδίστρια, εκτός των άλλων, σταμάτησε και κάθε απόπειρα συνεννόησης με τους δανειστές, που θα άνοιγε τον δρόμο για δανειοδότηση της προοθωνικής Ελλάδας.

Η Δ' Εθνική Συνέλευση του Αργους (Ιούλιος - Αύγουστος 1829), σε μία από τις αποφάσεις της, καθ' υπόδειξη του Καποδίστρια,

(Η Ελλάδα αποκλεισμένη από τις δυτικές κεφαλαιαγορές, λόγω των στάσεων πληρωμών του 1827 και 1843, είχε προσφύγει σ' έναν ληστρικό εσωτερικό δανεισμό, για να καλύψει τα δημοσιονομικά της ελλείμματα. Εθνικός τoκογλύφος αναδεικνύεται η Εθνική Τράπεζα, που δανείζει με πολλαπλάσια επιτόκια από κείνα των αγορών, απομυζώντας κάθε εθνική παραγωγή ----διαβάστε ολόκληρο το θέμα εδώ) 
ανέθετε στην κυβέρνηση να διαπραγματευτεί τα χρέη των δύο δανείων της ανεξαρτησίας. "Διά να λυτρωθώμεν εντίμως και το έθνος από τον γενικόν χρέος του και τα εθνικά κτήματα από του να είναι εις υποθήκην αυτού του χρέους", όπως αναφερόταν στο σχετικό ψήφισμα.

Τη σύνταξη έκθεσης για την αναδιάρθρωση, όπως θα λέγαμε σήμερα, είχε αναθέσει ο Κυβερνήτης σε τριμελή επιτροπή (Κ. Ζωγράφος, Α. Παπαδόπουλος και Ι. Κοντουμάς). Οπως προκύπτει από τα αρχεία συζητήθηκαν κάποια σχέδια για συμβιβασμό με τους ξένους ομολογιούχους. Καθώς για διεθνές δίκαιο δεν μπορεί να γίνει λόγος εκείνη την περίοδο για τον διακανονισμό χρησιμοποιήθηκε ένα ολλανδικό "σύστημα αναβαλλόμενων χρεών". Τελικά, το σχέδιο συμβιβασμού με τους ομολογιούχους, που πρότεινε η επιτροπή και υιοθετήθηκε, ήταν κάπως αφελές για τα δεδομένα της εποχής ("αρχαιολογικού ενδιαφέροντος" τ' ονομάζουν οι ιστορικοί):

• η κυβέρνηση θα κατέβαλλε μόνο το 2% των τόκων του πραγματικού κεφαλαίου των δανείων,
• θα ζητούσε νέο δάνειο περίπου 450.000 αγγλικών λιρών ή 11.500 εκ. φράγκων με τόκο 5% και
• το ποσό που θα έπαιρνε θα δάνειζε η ίδια με τόκο 8% "εις διαφόρους κοινότητας, επαρχίας και ευυπολήπτους κτηματίας".

Ετσι, θεωρητικά, θα είχε ένα ετήσιο εισόδημα (υπολογίζεται σε 35.000 λίρες). Απ' αυτό θα κατέβαλλε τον τόκο του 2% (περίπου 25.000 λίρες) και θα ήταν σε θέση ν' αγοράζει από τους δανειστές ομολογίες μειώνοντας, έτσι, το δημόσιο χρέος. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς και τους αναλυτικούς πίνακες της επιτροπής, τα "δάνεια της επαναστάσεως θ' απεσβένυντο τοιουτοτρόπως εντός 42 ετών"! Το σκεπτικό της επιτροπής διατυπώνεται ως εξής για την πρότασή της και για όσες άλλες θα προκύπτανε: "Ολαι ανεξαιρέτως προϋποθέτουν ότι η Ελληνική Κυβέρνησις θέλει έχει κατ' έτος ποσότητα τινά χρηματικήν αφιερωμένην εις την εξόφλισιν του Εθνικού χρέους...

Αλλά πότε δύναται να την πορισθή εκ των Εθνικών προσόδων; Οι πλέον πλησιέστεροι της αληθείας υπολογισμοί δεν μας αφήνουν να αμφιβάλλωμεν ότι επί τη υποθέσει της ταχείας ειρηνεύσεως της Ελλάδος μετά των δικαίως επιθυμητών ορίων, της αυτηράς οικονομίας των εξόδων, τις βελτιώσεως και επαυξήσεως των εσόδων, μόλις μετά παρέλευσιν εξ ή επτά ετών από της σήμερον θέλει ευτυχήσει η Ελλάς ν' αποταμιεύη περίσσευμα..."

Το συμπέρασμα ήταν πως χρειαζόταν ένα νέο δάνειο. Το χρέος, λοιπόν, σύμφωνα με τη λογική και την πρακτική της εποχής, θα εξοφλούνταν με δανεισμό, με μείωση των κρατικών δαπανών και αύξηση της φορολογίας. Σαν να μιλάμε για το σήμερα...

Δεν προκύπτει από κάποια πηγή ή αρχείο ότι έγιναν κάποιες επαφές για το καποδιστριακό σχέδιο με τους ομολογιούχους. Αλλά το ναυάγιο δεν είχε σχέση με τους όρους του διακανονισμού. Το δάνειο, που προϋπέθετε και ήταν "όρος απαράβατος της υπάρξεως του έθνους", σύμφωνα με τις εκκλήσεις Καποδίστρια, ουδέποτε δόθηκε για λόγους που συνιστούν ένα άλλο μεγάλο θέμα.

Η δεύτερη πρόταση
Στα πρακτικά στης Δ' Εθνοσυνέλευσης γίνεται λόγος και για μια άλλη πρόταση. Η επιτροπή την απορρίπτει, αλλά την αναφέρει: 1) εξαγορά του 20% του χρέους, 2) ένα τρίτο του υπόλοιπου να θεωρηθεί μόνιμο χρέος και ν΄ αποπληρώνεται με τόκο 5%, 3) τα χρεολύσια για όσο ποσό απέμενε να καταβάλλονται χωρίς τόκο "και διά κληρώσεως" σε διάστημα 50-100 χρόνων. Κι αυτή η πρόταση γινόταν χωρίς τον ξενοδόχο, καθώς προϋπέθετε νέο δάνειο, που ούτε οι Μεγάλες Δυνάμεις ούτε οι χρηματαγορές έδιναν.

Η πρωτοβουλία των ομολογιούχων
Οι ξένοι ομολογιούχοι πρότειναν απόσβεση των δανείων με απόκτηση "εθνικών κτημάτων". Η Ε' Εθνοσυνέλευση (1832) ενέκρινε τον συμβιβασμό. Συμφωνία, όμως, δεν επιτεύχθηκε λόγω της αντίθεσης των Μεγάλων Δυνάμεων. "Ουδεμία πώλησις έπρεπε να γίνη..." πριν από την άφιξη του Οθωνα. Προηγούνταν η εξασφάλιση δανείου 60 εκ. φράγκων, που είχαν αποφασίσει να δώσουν ως "προίκα" στον βασιλιά. Αν πωλούνταν νωρίτερα εθνικά εδάφη θα κινδύνευε η αποπληρωμή του νέου δανείου.

Το μεγάλο ιστορικό των συμβιβασμών με τους ξένους δανειστές
Η νεοελληνική ιστορία έχει να επιδείξει πλήθος αναδιαπραγματεύσεων του δημόσιου χρέους. Με άλλα ονόματα στις πιο διαφορετικές εποχές. Ισως ξαφνιάζει σήμερα, αλλά είναι περισσότερες από τις ιστορικές στάσεις πληρωμών και πτωχεύσεις.

Αρχίζουν ως απόπειρες επαναδιαπραγμάτευσης με τους ξένους δανειστές από την εποχή του Καποδίστρια και φτάνουν ως συμφωνίες με τους ομολογιούχους τα προδικτατορικά χρόνια από τις κυβερνήσεις Καραμανλή και Παπανδρέου.

Η πρώτη προσπάθεια "συμβιβασμού" θα εκδηλωθεί αμέσως μετά την έλευση του Ι. Καποδίστρια (Ιανουάριος 1828). Οταν ανέλαβε ο Κυβερνήτης το δημόσιο ταμείο ήταν άδειο και τα δύο ληστρικά "δάνεια της ανεξαρτησίας", που είχαν συναφθεί με υποθήκη "εθνικά κτήματα", είχαν κάνει φτερά. Η καταβολή των τοκοχρεολυσίων είχε ανασταλεί τον προηγούμενο χρόνο (πρώτη "στάση πληρωμών"), ενώ ήταν ανέφικτος ένας νέος δανεισμός για το απροσδιόριστο ακόμη διεθνώς ελληνικό κρατικό μόρφωμα.

Ο ιστορικός των ελληνικών δημοσιονομικών Α. Ανδρεάδης περιγράφοντας την κατάσταση από την οπτική που ενδιαφέρει εδώ, σημειώνει χαρακτηριστικά: "Η πίστις του Εθνους είχε τοσούτον εκπέσει, ώστε όλαι αι υπό του Καποδοστρίου γενόμενοι απόπειραι, έστω και μικρών δανείων (λχ από το Ιόνιο Κράτος ή κεφαλαιούχους) απέτυχον. Οθεν διείδεν ότι ο μόνος τρόπος ,όπως εξέλθη του αδιεξόδου ήτο να εγγυηθώσιν αι Δυνάμεις δάνειον 60 εκ. (γαλλικά φράγκα), ποσό όπερ εύρισκεν επαρκές και όπως προέλθη εις συμβιβασμόν με τους δανειστάς του 1824 και 1825..."

Το χρέος των 70 εκ. φράγκων τότε παρέμεινε, όμως, ως είχε και μαζί με το κατοπινό οθωνικό δάνειο οδήγησε στη νέα στάση πληρωμών του 1843.

ΤΑΚΗΣ ΚΑΤΣΙΜΑΡΔΟΣ

Πηγή...