Souvenirs, souvenirs, Greek arts! Ο τουρισμός στον αρχαίο κόσμο

-->

„Ο ναός της εφεσίου Αρτέμιδος, το αγαλματίδιο του Διός και του Απόλλωνος, τρεις μινιατούρες στην τιμή μίας! Αγοράστε αναμνηστικά κυρίες και κύριοι να θυμάστε την διαμονή σας στην Έφεσο.“

Αυτά φώναζε ο Αρτεμίσιος, έμπορος που ζούσε από τον τουρισμό και κοιτούσε καχύποπτα κάποιον τέως Εβραίο κατόπιν Ρωμαίο και νυν πάλι (διεθνή τώρα) Εβραίο Σαούλ /Παύλο ο οποίος εκμεταλλευόμενος την πολυκοσμία και την έλευση πολλών Εβραίων έκανε προσηλυτισμό.

„Θα μας χαλάσει την δουλειά και τι θα πω στην γυναίκα, πως θα μεγαλώσω τα παιδιά μου, και πώς θα ξεπληρώσω τον Δημήτριο⁽¹⁾ τον κατασκευαστή⁽²⁾ έτσι και μειωθεί ο τζίρος“ σκέφτηκε. 

Δεν μπορούσε να φανταστεί ότι αυτός ο άνθρωπος θα γινόταν αργότερα ο ιδρυτής μιας καινούργιας θρησκείας και ενός κράτους (Βατικανό) με μια από τις πλουσιότερες τράπεζες του κόσμου. Βέβαια οι ανησυχίες του Αρτεμίσιου ήταν αδικαιολόγητες καθώς η θρησκεία μεν άλλαξε αλλά ο εκκλησιαστικός τουρισμός συνεχίζει και οι έμποροι εξακολουθούν στα εκκλησιαστικά πανηγύρια να ξεπουλούν...

Μια και βρισκόμαστε λοιπόν στην Έφεσο όπου υπήρχε ένα από τα επτά θαύματα της αρχαιότητας, ο ναός της Αρτέμιδος, ας θυμηθούμε ποιος τα καθιέρωσε σαν θαύματα. 

Ο Αντίπατρος από την Σιδώνα ξεκίνησε πριν 2000 χρόνια και κατέγραψε τα πιο θαυμαστά έργα που έγιναν ποτέ από ανθρώπων χέρια, χαρίζοντας τους έτσι την αθανασία. Ταξίδεψε λοιπόν χιλιάδες χιλιόμετρα και μάλιστα σε μια εποχή με πολύ περιορισμένα μέσα μεταφοράς, και με άπειρους κινδύνους .“Όποιος συνάντησε τόση ομορφιά στην ζωή του, μόνο μετά τον θάνατο θα λυτρωθεί“ είπε ο Αντίπατρος.

Φυσικά δεν υπήρξε ο Αντίπατρος ο πρώτος τουρίστας. Πολλά χρόνια πριν οι αρχαίοι παρ´ όλες τις ταλαιπωρίες της τότε εποχής πήγαιναν στην Ολυμπία (μέχρι και 40000 θεατές!), στους Δελφούς, στα Ίσθμια, στην Νεμέα για να παρακολουθήσουν μουσικούς και αθλητικούς αγώνες. 

Και επίσης στην Σαμοθράκη, στην Ελευσίνα και σε πολλές άλλες πόλεις για να παρευρεθούν στα μικρά και μεγάλα Μυστήρια. 

Κατά κάποιο τρόπο αθλητικός και θρησκευτικός τουρισμός, όμως υπήρχε και ιατρικός τουρισμός (Επίδαυρος / Ασκληπιείο), όπως και επιμορφωτικός τουρισμός στα παράλια της Μ. Ασίας, στην Μίλητο, Σμύρνη και σε πολλές άλλες πόλεις της Ιωνίας, της περιοχής που άφθονα παρήγαγε φιλοσοφία και επιστήμες και αξιόλογες προσωπικότητες μέχρι ακόμα λίγο πριν την κάθοδο της στον Άδη το 1922...

Αλλά ας μην κρυβόμαστε πίσω από το δάκτυλο μας: Τότε όπως και σήμερα, μόνο όποιοι είχαν χρήματα ταξίδευαν. Σχεδόν 90% του πληθυσμού ήταν φτωχοί. Σήμερα, σχεδόν 90% του πληθυσμού είναι χρεωμένοι.

Οι μεγάλοι σοφοί, ο Σόλων, ο Πλάτων, ο Πυθαγόρας και πολλοί άλλοι ταξίδευαν στην Αίγυπτο, στην Περσία και σε άλλες χώρες. Θα ήταν σίγουρα παράληψη να μην αναφέρουμε και τον Παυσανία ο οποίος έγραψε το „Ελλάδος περιήγησις“. 

Εδώ φαίνεται επίσης ότι οι Έλληνες προτιμούσαν την λέξη περιήγησις από την λέξη τουρισμός, αν και η λέξη τουρισμός (πριν το τέλος του 18^ου αιώνα η λέξη αυτή ήταν ανύπαρκτη) όπως γράφουν τα λεξικά προέρχεται από το Λατινικό tornus, και καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι τελικά προέρχεται η λέξη από το Ελληνικό τόρνος. Υπάρχει επίσης και το ρήμα τορνόω / τορνώ μετ.: διαγράφω κύκλο (λεξικό Δ.Δημητράκου). Οι ξυλουργοί, οι οικοδόμοι και οι γλύπτες χρησιμοποιούσαν το εργαλείο τόρνος, τόρνευαν.

Φυσικά, μία τοποθεσία για να είχε τουρισμό έπρεπε να παρουσιάζει τα εξής χαρακτηριστικά: φυσικό κάλλος, εορτές και πανηγύρεις (ήθη κι έθιμα των κατοίκων, κοινά ελληνικά έθιμα, θεατρικές παραστάσεις κ.λ.π.), να είναι επιλεγμένος (ενεργειακό πεδίο ) για να έχει και υγιεινό κλίμα.

Όλα αυτά μπορούν να γίνουν προσιτά στους τουρίστες και οι κάτοικοι να εκμεταλλευτούν τον τόπο τους, μόνο όταν υπάρχει άλλο ένα απαραίτητο στοιχείο: Σίγουρη μετακίνηση. Να λοιπόν ακόμη ένας λόγος για την Ολυμπιακή εκεχειρία.

Στην εποχή της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας αρκετοί ακολούθησαν το παράδειγμα του Κικέρωνος ο οποίος για να τελειοποιήσει την τέχνη της ρητορικής του είχε πάει στην Graeculi (Ελλαδίτσα) όπως έλεγαν την Ελλάδα μετά το ένδοξο παρελθόν της οι Ρωμαίοι. Ακόμα από την ύστερη αρχαιότητα την προγονική δόξα των Ελλήνων την είχαν σε μεγάλη εκτίμηση όλοι οι λαοί. 

Είναι δηλαδή κάτι σαν το κρασί: όσο περνάει ο χρόνος τόσο πιο πολύ το εκτιμάμε. Ας προσέξουμε λοιπόν εμείς οι Νεοέλληνες να μην μείνουμε μόνο η ετικέτα του μπουκαλιού που έχει μέσα αυτό το υπέροχο κρασί...

⁽¹⁾Για την εξέγερση των κατασκευαστών κατά του Παύλου στο θέατρο η οποία ευτυχώς δεν είχε θύματα βλ. Βίβλος Πράξεις των Αποστόλων, Κεφάλαιο 19:

-->

24 Διότι αργυροκόπος τις ονόματι Δημήτριος, κατασκευάζων ναούς αργυρούς της Αρτέμιδος, επροξένει εις τους τεχνίτας ουκ ολίγον κέρδος

25 τους οποίους συναθροίσας και τους εργαζομένους τα τοιαύτα, είπεν· Άνδρες, εξεύρετε ότι εκ ταύτης της εργασίας προέρχεται η ευπορία ημών,
26 και θεωρείτε και ακούετε ότι πολύν λαόν ου μόνον της Εφέσου, αλλά σχεδόν πάσης της Ασίας ο Παύλος ούτος έπεισε και μετέβαλε, λέγων ότι δεν είναι θεοί οι διά χειρών κατασκευαζόμενοι.
27 Και ου μόνον η τέχνη ημών αύτη κινδυνεύει να εξουδενωθή, αλλά και το ιερόν της μεγάλης θεάς Αρτέμιδος να λογισθή εις ουδέν, και μέλλει μάλιστα να καταστραφή η μεγαλειότης αυτής, την οποίαν όλη η Ασία και η οικουμένη σέβεται.

28 Ακούσαντες δε και εμπλησθέντες θυμού, έκραζον λέγοντες· Μεγάλη η Άρτεμις των Εφεσίων.
29 Και η πόλις όλη επλήσθη ταραχής, και ώρμησαν ομοθυμαδόν εις το θέατρον, αφού συνήρπασαν τον Γάϊον και Αρίσταρχον τους Μακεδόνας, συνοδοιπόρους του Παύλου

⁽²⁾Μερικά από τα αναμνηστικά: Αγαλματίδια, απομιμήσεις ναών, ποτήρια με την αρχιτεκτονική των ναών για σχέδιο, παπύρους από την Αλεξάνδρεια, μέχρι και παιδικά παιχνίδια Σίγουρα θα θυμάστε ότι ο Φοίβος και η Αθηνά, τα μασκότ της Ολυμπιάδος 2004, ήταν από τα πρώτα παιδικά παιχνίδια που βρέθηκαν ( Οι Ολυμπιακοί Αγώνες στις ξένες γλώσσες ονομάζονται παιχνίδια «Olympische Spiele, Olympic games» ).

N.Σάμιος