Βουκεφάλας ο Μέγας

 

Το θρυλικό ατίθασο πολεμικό άλογο της Θεσσαλίας, ο Βουκεφάλας

του εμπόρου Φιλονίκου και ο Δεκατριάχρονος γιος του Φιλίππου Β’ της Μακεδονίας, Αλέξανδρος, που το δάμασε και μαζί του έγινε ο Στρατηλάτης των Εθνών...
(Από που άραγε να ήταν ο Φιλόνικος; Μήπως από την “αλογοτρόφα” Τρίκκη; Μήπως από το αρχαίο Πελινναίο; Μήπως από τα Φάρσαλα;)
Από Θεσσαλική "μάντρα" σίγουρα, ας διαβάσουμε τι γράφει ο Γιώργος Ζιάκας ιστορικός αρχαιολόγος και φιλόλογος σε άρθρο του που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα "Πρωϊνός Λόγος" των Τρικάλων 19/3/2017
“Επεί δε Φιλονίκου του Θεσσαλού τον Βουκεφάλαν αγαγόντος ώνιον Φιλίππου τρισκαίδεκα ταλάντων...”
Πλούταρχος.
Η παλαιότερη φιλολογική μαρτυρία για τον Βουκεφάλα διασώζεται από τον Πλούταρχο (Βίος Αλεξάνδρου, 6) και αναφέρεται στον τρόπο με τον οποίον το άλογο αγοράστηκε από τον Φίλιππο στη μυθική τιμή των δεκατριών ταλάντων.
Βρισκόμαστε στο έτος 343 π.χ.χ. και ο Αλέξανδρος γαλουχημένος από τον ξακουστό Βασιλιά της Μακεδονίας, τον Φίλιππο Β’, που κατά τον ιστορικό Θεόπομπο

 “ουδέποτε η Ευρώπη είχε την τύχη να γνωρίσει τέτοιον μεγαλοφυή άνδρα” 

και έχοντας δασκάλους περίφημους, όπως τον Λεωνίδα και κυρίως τον μέγιστο φιλόσοφο, τον Αριστοτέλη, θα γνωρίσει και θα μάθει από τα παιδικά του χρόνια στην Πέλλα και στη Μίεζα πολεμικές τέχνες και γράμματα πολλά και καλά.
Πρότυπά του ο πατέρας του και το ανδρείο και περίφημο παλληκάρι των πανελλήνων, ο Αχιλλέας των Θεσσαλών, που τον εξύμνησε η μεγαλύτερη ποιητική δόξα των αιώνων, ο ανυπέρβλητος Όμηρος στο πολυθρύλητο έπος της Ιλιάδας.
Στο 343 π.χ.χ. λοιπόν και ενώ ο Αλέξανδρος είναι μόλις 13 ετών βρίσκεται με άλλους συμμαθητές του και πολλούς κατοίκους της Πέλλας και της γύρω περιοχής μαζί και ο πατέρας του Φίλιππος με πολλούς αξιωματούχους και συντρόφους στην αγορά της Μακεδονικής πρωτεύουσας, για να δουν και να θαυμάσουν αξιόλογα άλογα, που είχαν φέρει εκεί διάφοροι έμποροι από πολλά γεωγραφικά ελληνικά διαμερίσματα.
Εντύπωση μεγάλη προκάλεσε στους παρευρισκόμενους ένας Θεσσαλός έμπορος, ο Φιλόνικος που παίνευε με στεντόρεια φωνή ένα άγριο, ατίθασο άλογο και ζητούσε από τους αγοραστές υπέρογκο ποσό για να τους το πουλήσει. Ήταν πανέμορφο και πολύ δυνατό άλογο. Όλοι το θαύμαζαν, το ζήλευαν, αλλά κανείς δεν τολμά να το πλησιάσει.
Η τιμή 

αστρονομική για κείνη την εποχή:
Τριάντα τάλαντα (ένα τάλαντο Αττικό ισοδυναμούσε με ποσότητα 60 μνων ή έξι χιλιάδων δραχμών, περίπου σήμερα εκατό χιλιάδες ευρώ, δηλαδή μία... κατακαίνοργια Πόρσε.!

Τ' άκουσε κι ο Φίλιππος και διατάζει μερικούς έμπειρους ιππείς να το πλησιάσουν και να το δαμάσουν. Κανείς δεν τα καταφέρνει.

Ο δεκατριάχρονος Αλέξανδρος στέκεται δίπλα και παρακολουθεί τις αντιδράσεις του αλόγου. Ζητάει από τον πατέρα του την άδεια να προσπαθήσει. Ο Φίλιππος διστάζει, φοβάται μήπως ο γιος του πληγωθεί.

Όμως η σιγουριά του Αλέξανδρου τον πείθει. 

 Γνωριμία και σχέση
Ο Αλέξανδρος πλησιάζει το άλογο από τη δεξιά του πλευρά, γιατί είχε παρατηρήσει ότι το τρόμαζε η σκιά του αναβάτη που προσπαθούσε να το ιππεύσει από τ' αριστερά.

Το χάιδεψε πρώτα, του μίλησε ήρεμα για ένα διάστημα και το καθησύχασε

Ο Αλέξανδρος κρατιέται γερά από τη χαίτη του αλόγου και το αφήνει να καλπάσει ελεύθερο, μέχρι να συνηθίσει τον αναβάτη στη ράχη του. Επιστρέφουν τελικά από εκεί που ξεκίνησαν.

Ο κόσμος χειροκροτεί, επευφημεί τον άτρομο και περήφανο νεαρό καβαλάρη και ο Φίλιππος με δάκρυα στα μάτια του λέει: “ὦ παῖ, ζήτει σεαυτῷ βασιλείαν ἴσην· Μακεδονία γάρ σ᾽ οὐ χωρεῖ”

“Λατρεμένο μου παιδί, αναζήτησε άλλο Βασίλειο, γιατί η Μακεδονία δεν σε χωράει”.

Ονοματοδοσία

 Ο Αλέξανδρος περιχαρής ονομάζει το άλογο Βουκεφάλα κι από τότε γίνονται αχώριστοι.

Ο Αλέξανδρος ονόμασε το άλογο του Βουκεφάλα, πολύ πιθανόν από το εύρος του μετώπου του. Βυζαντινοί σχολιαστές αρχαίων κειμένων αναφέρουν τη χρήση του όρου «βουκέφαλος» για τη δήλωση μιας συγκεκριμένης θεσσαλικής ράτσας αλόγων, που είχαν για σφραγίδα τους ένα κεφάλι βοδιού. Αυτήν την παράδοση ακολουθούν οι πηγές, που αναφέρουν πως ο Βουκεφάλας είχε χαραγμένο στον μηρό του ένα κεφάλι βοδιού, και αυτή η ερμηνεία του ονόματος φαίνεται, επομένως, η πιο πιθανή. Σύμφωνα με το λεξικό του Ησύχιου, το Βουκεφάλας δεν ήταν απλά ένα όνομα, αλλά μιά κατηγορία θεσσαλικών αλόγων που έφεραν ένα βούκρανον (βους+κρανίον), δηλ. ένα κεφάλι βοδιού, ως σήμα κατατεθέν των θεσσαλικών ιπποφορβείων, σταμπαρισμένο με πυρωμένο σίδερο στα καπούλια τους. (λεξικό Ησύχιου, σελ. 313, εκδ. Βιβλιοθήκη των Ελλήνων, αναστατική έκδοση, 1975: Βουκέφαλος: ίππος εγκεχαραγμένον έχων τοις ισχίοις βούκρανον)

Ιππασία 

 Ο Αλέξανδρος πλησιάζει το άλογο από τη δεξιά του πλευρά, γιατί είχε παρατηρήσει ότι το τρόμαζε η σκιά του αναβάτη (το άλογο ΔΕΝ φοβόταν την ίδια του τη σκιά) που προσπαθούσε να το ιππεύσει από τ' αριστερά.

 Ο Βουκεφάλας θα γινόταν το άλογο που τον συντρόφευε για τα επόμενα περίπου 20 χρόνια. Για τον Βουκεφάλα και τη μετέπειτα σχέση του με τον Αλέξανδρο, διαφωτιστικά είναι τα λιγοστά που αναφέρει ο Αρριανός (Αλεξάνδρου Ανάβασις, V. 19) με αφορμή τη μάχη στον Υδάσπη ποταμό, στα 327 π.Χ.: «Μετά τη νίκη του εναντίον των Ινδών, ο Αλέξανδρος ίδρυσε δύο πόλεις. 

 

Τη μια, στη θέση της μάχης, την ονόμασε Νίκαια, σε ανάμνηση της νίκης του. Την άλλη, στο σημείο που επρόκειτο να διασχίσει τον Υδάσπη, Βουκεφάλεια, στη μνήμη του αλόγου του, που πέθανε εκεί, όχι επειδή πληγώθηκε στη μάχη, αλλά από την κούραση και τα χρόνια.
Μαζί με τον θρυλικό, ακούραστο, μαχητικό και επιθετικό Βουκεφάλα θα σαρώσει το πολυπληθές ιππικό των Περσών και τον απέραντο στρατό του Δαρείου Γ’. 

Δράση

Πρώτος στη μάχη της Ισσού (333 π.χ.χ.), 

Πρώτος και καλύτερος στη μάχη Γαυγαμήλων (331 π.χ.χ.),

Πρώτος κι ακούραστος ο Βουκεφάλας περνούσε ερήμους, στέπες, χιονισμένες βουνοκορφές και πρώτος πέρασε τον Υδάσπη ποταμό έχοντας έξω μόνο το κεφάλι του, αφού το ποτάμι είχε πλημμυρίσει.

 Στη χώρα των Οξιανών, το άλογο εξαφανίστηκε και ο Αλέξανδρος απείλησε πως θα σκοτώσει όλους τους κατοίκους της αν δεν του φέρουν πίσω το άλογό του, με αποτέλεσμα να του επιστραφεί αμέσως. Τόσο μεγάλη ήταν η αγάπη που είχε ο Αλέξανδρος στο άλογό του και τόσο μεγάλος ο φόβος που ενέπνεε στους "βαρβάρους".

Το τέλος

Πολυτραυματισμένος ο Βουκεφάλας (κάπου 78 τραύματα, όσα και ο Μέγας Αλέξανδρος), o Βουκεφάλας ήταν κιόλας τριάντα χρόνων και εξαντλημένος. Είχε μοιραστεί με τον Αλέξανδρο πολλές δυσκολίες και είχε αντιμετωπίσει μαζί του πολλούς κινδύνους για πολλά χρόνια. Κανένας δεν είχε καταφέρει όλα αυτά τα χρόνια να τον ιππεύσει, εκτός από τον ίδιο τον Αλέξανδρο.

 Σύμφωνα με τους Ιουστίνο και Διόδωρο, ο Βουκεφάλας σκοτώθηκε στη μάχη του Υδάσπη (326 π.χ.χ), ενώ κατ΄ άλλους μη κατονομαζόμενους αρχαίους συγγραφείς πληγώθηκε στη μάχη, και υπέκυψε αργότερα. Κατά τον Ονησίκριτο πέθανε από τον καύσωνα και τα γηρατειά σε ηλικία 30 ετών, ενώ οι ίπποι ζουν 20 χρόνια, και αναπόφευκτα θυμόμαστε το άλλο μύθευμα του ιδίου με τις Αμαζόνες. Αν το 326 π.χ.χ. ο Βουκεφάλας ήταν πράγματι 30 ετών, τότε στη μάχη του Γρανικού (334 π.χ.χ.) θα ήταν 22 ετών, δηλαδή θα είχε ξεπεράσει κατά δύο έτη το προσδόκιμο ζωής των ίππων, ενώ ο Αλέξανδρος θα τον είχε αποκτήσει όταν είχε ηλικία πάνω απ’ το μισό του προσδόκιμου. Συνεπώς δεν είναι λογικό ούτε ο Φίλιππος Β΄ να ακριβοπλήρωσε έναν μεγάλης ηλικίας ίππο ως τον πολεμικό ίππο του τότε διαδόχου του, όπως δεν είναι λογικό ο Αλέξανδρος ως βασιλιάς της Μακεδονίας να ίππευε ένα γερασμένο άλογο.

Ο  Βουκεφάλας είχε διασχίσει τρείς ηπείρους, ποτάμια, βουνά και ερήμους πριν πεθάνει στα βαθειά γεράματα . Έκανε δηλαδή, περίπου 40.000 χιλιόμετρα χωρίς να αρρωστήσει ποτέ. Το αυτοκίνητο σας κάνει 40.000 χιλιόμετρα χωρίς να „αρρωστήσει“;

 Μια λεπτομέρεια η οποία πέρασε σχετικά απαρατήρητη μπορεί άραγε να «προδώσει» την ταυτότητα του νεκρού; Ο λόγος για το γαλάζιο μάτι του αλόγου, που απεικονίζεται στην «Αρπαγή της Περσεφόνης», στο ψηφιδωτό δηλαδή που βρέθηκε στον Τύμβο Καστά. Δεν είναι λίγοι οι οποίοι αναφέρουν, ότι το άλογο έχει μόνο το ένα του μάτι γαλάζιο, επειδή και το άλογο του Μεγάλου Αλέξανδρου, ο Βουκεφάλας, είχε διαφορετικού χρώματος μάτια.
Όπως καταλαβαίνετε, το συγκεκριμένο σενάριο το υποστηρίζουν όσοι πιστεύουν ότι ο «ένοικος» του τάφου, ήταν ο σπουδαίος Μακεδόνας βασιλιάς.
Πάντως, κατά καιρούς υπάρχουν και αναφορές που θέλουν το μπλε στην αρχαιότητα να δήλωνε θεϊκή προέλευση...
"Λογοκλοπή" από: Ο Βουκεφάλας, η..."Πόρσε" του Αλέξανδρου και από που την... "ψώνισε" !

 Αμφίπολη: Είναι ο Βουκεφάλας το άλογο του ψηφιδωτού;

Διαβάστε επίσης>Φιλόνικος ο Θεσσαλός