Ως προεισαγωγή:

ΤΟΝ ΑΠΟΛΛΩΝΑ

ΦΕΡΝΩ ΣΤΟ ΝΟΥ ΚΑΙ ΔΕΝ ΞΕΧΝΩ

ΤΟ ΜΑΚΡΟΒΟΛΟ ΠΟΥ ΚΙ ΟΙ ΘΕΟΙ ΤΟΝ ΤΡΕΜΟΥΝΕ

Περισσότερα...

«Έπεα πτερόεντα»: Λόγια φτερωτά

Όμως εγώ στην κλίνη την περίκαλλη της Κίρκης βρέθηκα,

κι εκεί γονατιστός παρακαλούσα, με τη θεά να ακούει τη φωνή μου·

την φώναξα με το όνομά της και μιλώντας

τα λόγια μου πετούσαν σαν πουλιά:

«Ω Κίρκη, την υπόσχεσή σου κάνε πράξη, όπως και το υποσχέθης,

πως θα με στείλεις πίσω στην πατρίδα· μέσα μου πια η ψυχή μου

πεταρίζει, όσο και των συντρόφων μου που μου σπαράζουν

την καρδιά θρηνώντας, όταν εσύ κάπου και λίγο απομακρύνεσαι».ΟΜΗΡΟΥ ΟΔΥΣΣΕΙΑ -κ-

κι ο θείος τραγουδιστής (αοιδός) στα στήθη τους ξεσήκωσε τον πόθο ΟΜΗΡΟΥ ΟΔΥΣΣΕΙΑ -ψ-

Το όνομα αοιδοί σχετίζεται ετυμολογικά με το ρήμα άδω, που σημαίνει τραγουδώ,γιατί αυτοί δεν συνέθεταν μόνο τα λόγια και τη μουσική των τραγουδιών τους, αλλά και τα τραγουδούσαν, συνδέοντας μάλιστα το τραγούδι τους με τη μελωδία ενός έγχορδου μουσικού οργάνου, που είναι συνήθως λύρα ή φόρμιγγα. Οι αοιδοί έβαλαν σε τάξη όλες τις σκόρπιες ηρωικές διηγήσεις του παρελθόντος. Και καθώς δεν υπήρχε ακόμα γραφή, ήταν υποχρεωμένοι να απομνημονεύουν τα έπη τους. Οι αοιδοί δεν ανήκαν στην τάξη των ευγενών, ούτε στη τάξη των δούλων, όπως κατείχαν μια πολύ σημαντική και τιμητική θέση μέσα στην κοινωνία της εποχής, καθώς επικρατούσε η πίστη ότι αυτοί, ήταν πρόσωπα με θεϊκή έμπνευση, φωτισμένα από τις Μούσες (κανείς αρχαίος Ελληνας δεν είχε αμφισβητήσει την ύπαρξη τους), ενώ την τέχνη τους την κληρονομούσαν από το πατέρα τους και την κληροδοτούσαν στογιο τους. Οι αοιδοί γύριζαν από τόπο σε τόπο ψάλλοντας τα ηρωικά τους τραγούδια σε διάφορες συγκεντρώσεις. Κυρίως όμως πρόσφεραν τις υπηρεσίες τους στα παλάτια των βασιλιάδων των μυκηναϊκών χρόνων, όπου τους καλούσαν για νατραγουδήσουν σε συμπόσια ή όπου διέμεναν μόνιμα, αποκτώντας έτσι μεγάλη αξία και υπόληψη. Έτσι, το έργο του αοιδού έγινε σιγά σιγά επάγγελμα, και μάλιστα κλειστό, οργανωμένο σε συντεχνίες. Στα χρόνια του Ομήρου (8ος αιώνας) τους αοιδούς τους έχουν αντικαταστήσει οι ραψωδοί (και ο Όμηρος είναι ραψωδός). Το όνομα τους προέρχεται από το ρήμα ράπτω και το ουσιαστικό ωδή.* Ασκούν το ίδιο έργο με τους αοιδούς, αλλά με διαφορετικό τρόπο. Δεν έμεναν σε παλάτια, όπως οι αοιδοί αλλά γύριζαν από τόπο σε τόπο και δεν τραγουδούσαν ούτε έπαιζαν μουσικό όργανο, αλλά κρατώντας ένα ραβδί απάγγελλαν με ιδιαίτερα ρυθμικό τρόπο τα μακροσκελή έπη, τα οποία ήτανπλέον γραμμένα και τα μάθαιναν απέξω.

ΠΟΙΗΣΗ ΛΥΡΙΚΗ ή ΜΕΛΙΚΗ;

Ο όρος "λυρική ποίηση" ορίστηκε από αλεξανδρινούς φιλολόγους, παράβλεψαν όμως ότι η λύρα συνόδευε και το έπος και μερικές κατηγορίες δεν συνοδεύονταν από λύρα αλλά από αυλό, μάλλον σωστότερος χαρακτηρισμός καθώς τα πρώιμα λυρικά έργα συνυπάρχουν με ένα μουσικό μέλος, είναι "μελική ποίηση".

Η ΜΕΛΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ.

Εμφανίζεται τον 8ο αιώνα π.Χ. πρόκειται για τραγούδια (μέλη) άλλοτε μονωδικά (μονωδίες) και άλλοτε χορωδιακά (χορικά) συνοδευόμενααπό έγχορδο (λύρα) ή πνευστό (αυλό) ή με συνδυασμό και των δύο.

Στατικά ή χορευτικά, για άντρες ή γυναίκες, αποτεινόμενα σε θεούς ή ανθρώπους, στροφικά ή αστροφικά, ρυθμικά απλά ή πολυσύνθετα (πολυογδοϊκά), σύντομα ή εκτενή ανάλογα με την εποχή και το συνθέτη (ποιητή) και το σκοπό ή το λόγο για τον οποίο γράφτηκαν.

Τα κυριότερα είδη μελικής ποίησης είναι:

1.Ο ύμνος

Ο ύμνος είναι είδος συγκεκριμένης σύνθεσης αφιερωμένης στους θεούς.

Είναι χορωδιακός συνοδεία κιθάρας και οι τραγουδιστές έμεναν ακίνητοι κατά την εκτέλεση..

Είδος ύμνου είναι ο παιάνας, ο οποίος είναι τραγούδι επινίκιας ευχαριστίας στους θεούς. Γνωστός για τους παιάνες του ήταν ο Πίνδαρος. Τον παιάνα τον τραγουδούσαν οι ναύτες και οι στρατιώτες πηγαίνοντας για τη μάχη, κατά τη διάρκεια αυτής και επιστρέφοντας νικητές. Τον τραγουδούσαν όμως και σε γιορτές όπως τα Παναθήναια ή ως προσευχή σε επερχόμενο κίνδυνο ή λιμό. Η απόδοσή του γινόταν από χορωδία και σπάνια από μία μόνο φωνή. Οι ερμηνευτές στέκονταν ακίνητοι ή είχαν στατική και ελαφριά κίνηση χωρίς μετατόπιση δηλαδή στο χώρο. Τέλος στα συμπόσια οι συνδαιτυμόνες πριν το φαγοπότι έψελναν έναν παιάνα στο θεό Απόλλωνα.

*Βλ. Η ραπ μουσική έχει ξεκάθαρα ελληνική καταγωγή!

Νίκος Σάμιος με πληροφορίες από: