Το όνομα της νήσου "Θήρα" προέρχεται από τον αρχαίο Σπαρτιάτη Θήρα* που από τη Σπάρτη προερχόμενος αποίκησε πρώτος τη νήσο αυτή. Το δε όνομα "Σαντορίνη" προέρχεται από τους διερχόμενους Φράγκους Σταυροφόρους οι οποίοι κατά το πέρασμα τους στέκονταν για ανεφοδιασμό κοντά σε εκκλησία της Αγίας
Ειρήνης,
που βρίσκεται στη σημερινή περιοχή της Περίσας πίσω από τον ιερό ναό του Τιμίου Σταυρού (την αποκάλεσαν Σάντα Ιρίνα), η οποία υπήρχε στο νησί.Αρχικά υπήρχε η άποψη ότι η εκκλησία αυτή ήταν το παρεκκλήσι της Αγίας Ειρήνης που υπήρχε στη Θηρασιά, σήμερα θεωρείται πιθανότερο να πρόκειται για τη μεγαλοπρεπέστατη παλαιοχριστιανική τρίκλιτη βασιλική της Αγίας Ειρήνης στη Θήρα, τα ερείπια της οποίας ανακαλύφθηκαν το 1992. Πριν τη μεγάλη ηφαιστειακή καταστροφή των προϊστορικών χρόνων η νήσος ήταν στρογγυλή και είχε το όνομα Στρογγύλη,
ενώ αργότερα απέκτησε τα ονόματα Καλλίστη ή Καλλιστώ (Αρχαία Ελληνικά καλλίστη: "η πιο όμορφη"), Φιλητέρη ή Φιλωτέρα, Καλαυρία, Καρίστη, Τευσία, Θηραμένη καθώς και Ρήνεια. Επί τουρκοκρατίας οι Τούρκοι την ονόμαζαν "Δερμετζίκ" ή "Διμερτζίκ" (= μικρός μύλος), πιθανώς από τους πολλούς μικρούς ανεμόμυλους που ξεχώριζαν από μακριά.Μετά την απελευθέρωση της Ελλάδας επίσημα καθιερώθηκε το όνομα "Θήρα", πλην όμως οι ξένοι χάρτες συνέχισαν να την ονοματίζουν "Σαντα-Είρηνα" από την οποία και παρέμεινε με μικρή παραφθορά από τους Έλληνες ως "Σαντορίνη"
Από τη Βικιπαίδεια, φωτογραφία εκκλησία της Αγίας Ειρήνης: Νίκος Σάμιος
*Ποιός ήταν όμως ο Θήρας; Ο Ηρόδοτος και ο Παυσανίας αναφέρουν τον ηγεμόνα Θήρα, γιο του βασιλιά της Θήβας Αυτέσιου, ο οποίος είχε κυβερνήσει την Σπάρτη ως θεματοφύλακας των ανιψιών του Προκλή και Ευρυσθένη.
Γύρω στα 1200 π.Χ., με τον γάμο της κόρης του Μενέλαου Ερμιόνης και με τον γιο του Αγαμέμνονα Ορέστη, τα βασίλεια του Άργους και της Σπάρτης ενώθηκαν. Τα ευρήματα από τις ανασκαφές πιστοποιούν, ότι σε αυτά τα χρόνια, αντίθετα με την μετέπειτα Σπάρτη, ένας πλούσιος πολιτισμός είχε αναπτυχθεί εδώ.
Γύρω στα 1100 π.Χ., οι Δωριείς ήλθαν και κατέλαβαν την περιοχή (η Αρχαιολογία αντίθετα πιστεύει ότι οι Δωριείς εγκαταστάθηκαν το 950 π.Χ.).
Η παράδοση αναφέρει, ότι 80 χρόνια μετά την πτώση της Τροίας, οι Ηρακλήδες αδελφοί, απόγονοι του ήρωα Ηρακλή, Κρεσφόντης, Τέμενος και Αριστόδημος προσπάθησαν να καταλάβουν την Πελοπόννησο.
Ο Αριστόδημος πέθανε στην Ναύπακτο, χτυπημένος από κεραυνό, αφήνοντας πίσω του τα δίδυμα παιδιά του, Ευρυσθένη και Πρόκλη. Τα αδέλφια του, πέρασαν τον κόλπο και αποβιβάστηκαν στην Αχαΐα, όπου και πολέμησαν νικώντας τον άρχοντα της Πελοποννήσου, Τισαμένη . Όταν η Δωρική φάλαγγα έφθασε στην περιοχή της Λακωνίας και Μεσσηνίας, επικεφαλής ήταν ο Κρεσφόντης, ο οποίος κατοίκησε την εύφορη πεδιάδα της Πάμεσου. Υπήρχε όμως μία συνεχής διαφωνία μεταξύ των αρχηγών Κρεσφόντη και Θήρα, για την μοιρασιά της περιοχής.
Ο Θήρας, αδελφός της γυναίκας του Αριστόδημου και κηδεμόνας στα δίδυμα παιδιά της, μετά τον θάνατο του άνδρα της, ήθελε να πάρει την εύφορη Μεσσηνία, αλλά ο Κρεσφόντης και αδελφός του Τέμενος τον ξεγέλασαν. Κανόνισαν να ρίξουν στο νερό δύο μικρά κεραμίδια, με τα ονόματα του Κρεσφόντη και του Θήρα γραμμένα στο καθένα από αυτά και εκείνου που θα επέπλεε στην επιφάνεια, θα έπαιρνε την Μεσσηνία, ο δε άλλος την Λακωνία. Αργότερα, ο Θήρας Αυτεσίωνος, που βασίλευε στη Σπάρτη, ως επίτροπος των ανήλικων παιδιών του, όταν τα παιδιά ενηλικιώνονται και αναλαμβάνουν την αρχή, αναχωρεί, μαζί με πολλούς Λακεδαιμονίους και μερικούς Μινύες, για τη Θήρα, όπου ιδρύει αποικία και δίνει, ως οικιστής, το όνομά του στο νησί, που μέχρι τότε λεγόταν Καλλίστη.
Γύρω στα 1100 π.Χ., οι Δωριείς ήλθαν και κατέλαβαν την περιοχή (η Αρχαιολογία αντίθετα πιστεύει ότι οι Δωριείς εγκαταστάθηκαν το 950 π.Χ.).
Η παράδοση αναφέρει, ότι 80 χρόνια μετά την πτώση της Τροίας, οι Ηρακλήδες αδελφοί, απόγονοι του ήρωα Ηρακλή, Κρεσφόντης, Τέμενος και Αριστόδημος προσπάθησαν να καταλάβουν την Πελοπόννησο.
Ο Αριστόδημος πέθανε στην Ναύπακτο, χτυπημένος από κεραυνό, αφήνοντας πίσω του τα δίδυμα παιδιά του, Ευρυσθένη και Πρόκλη. Τα αδέλφια του, πέρασαν τον κόλπο και αποβιβάστηκαν στην Αχαΐα, όπου και πολέμησαν νικώντας τον άρχοντα της Πελοποννήσου, Τισαμένη . Όταν η Δωρική φάλαγγα έφθασε στην περιοχή της Λακωνίας και Μεσσηνίας, επικεφαλής ήταν ο Κρεσφόντης, ο οποίος κατοίκησε την εύφορη πεδιάδα της Πάμεσου. Υπήρχε όμως μία συνεχής διαφωνία μεταξύ των αρχηγών Κρεσφόντη και Θήρα, για την μοιρασιά της περιοχής.
Ο Θήρας, αδελφός της γυναίκας του Αριστόδημου και κηδεμόνας στα δίδυμα παιδιά της, μετά τον θάνατο του άνδρα της, ήθελε να πάρει την εύφορη Μεσσηνία, αλλά ο Κρεσφόντης και αδελφός του Τέμενος τον ξεγέλασαν. Κανόνισαν να ρίξουν στο νερό δύο μικρά κεραμίδια, με τα ονόματα του Κρεσφόντη και του Θήρα γραμμένα στο καθένα από αυτά και εκείνου που θα επέπλεε στην επιφάνεια, θα έπαιρνε την Μεσσηνία, ο δε άλλος την Λακωνία. Αργότερα, ο Θήρας Αυτεσίωνος, που βασίλευε στη Σπάρτη, ως επίτροπος των ανήλικων παιδιών του, όταν τα παιδιά ενηλικιώνονται και αναλαμβάνουν την αρχή, αναχωρεί, μαζί με πολλούς Λακεδαιμονίους και μερικούς Μινύες, για τη Θήρα, όπου ιδρύει αποικία και δίνει, ως οικιστής, το όνομά του στο νησί, που μέχρι τότε λεγόταν Καλλίστη.
Συμπληρωματικά, θα πρέπει να αναφερθεί ότι στην Αρχαία Θήρα υπήρχαν υπαίθρια ιερά, δημόσια κτήρια, βουλευτήριο, θέατρο, συνοικίες με κατοικίες, άρτιο οδικό δίκτυο και δημόσια λουτρά.
Σημαντικότερα μνημεία ή αρχιτεκτονικά σύνολα από την ιστοσελίδα του υπουργείου πολιτισμού:
ΤΕΜΕΝΟΣ ΑΡΤΕΜΙΔΩΡΟΥ
Το ιερό, εξ ολοκλήρου σκαλισμένο στο βράχο, ίδρυσε ο Αρτεμίδωρος από την Πέργη. Στους βράχους είναι χαραγμένα επιγράμματα και επιγραφές και τα σύμβολα των θεών που λατρεύονταν π.χ. αετός για το Δία, λιοντάρι για τον Απόλλωνα, δελφίνι για τον Ποσειδώνα καθώς και το πορτρέτο του ιδρυτή του ιερού,
ο οποίος απεικονίζεται στεφανωμένος. Τέλη 4ου - αρχές 3ου αιώνα π.Χ.
Το ιερό, εξ ολοκλήρου σκαλισμένο στο βράχο, ίδρυσε ο Αρτεμίδωρος από την Πέργη. Στους βράχους είναι χαραγμένα επιγράμματα και επιγραφές και τα σύμβολα των θεών που λατρεύονταν π.χ. αετός για το Δία, λιοντάρι για τον Απόλλωνα, δελφίνι για τον Ποσειδώνα καθώς και το πορτρέτο του ιδρυτή του ιερού,
ο οποίος απεικονίζεται στεφανωμένος. Τέλη 4ου - αρχές 3ου αιώνα π.Χ.
ΑΓΟΡΑ
Η αγορά βρίσκεται σχεδόν στο κέντρο της πόλης. Το νότιο τμήμα της ήταν το εμπορικό κέντρο της πόλης και το μεσαίο το διοικητικό. Στο βόρειο τμήμα της, που δημιουργήθηκε στη ρωμαϊκή εποχή υπάρχουν στοά, μνημεία και ναόσχημα κτήρια προς τιμήν επιφανών προσώπων.
Η αγορά βρίσκεται σχεδόν στο κέντρο της πόλης. Το νότιο τμήμα της ήταν το εμπορικό κέντρο της πόλης και το μεσαίο το διοικητικό. Στο βόρειο τμήμα της, που δημιουργήθηκε στη ρωμαϊκή εποχή υπάρχουν στοά, μνημεία και ναόσχημα κτήρια προς τιμήν επιφανών προσώπων.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΤΟΑ 
Κτήριο της εποχής του Αυγούστου (1ος αιώνας μ.Χ.), στο ΝΔ άκρο της αγοράς, μήκους 46 μ. και πλάτους 10 μ., με κύρια είσοδο στην ανατολική πλευρά, προς την αγορά. Στο εσωτερικό της, κατά μήκος, δωρική κιονοστοιχία που στήριζε τη στέγη. Στο Β τμήμα της ήταν στημένα αγάλματα της οικογένειας του Καίσαρα. Στο δυτικό τοίχο είναι εντοιχισμένες δύο ενεπίγραφες πλάκες,
όπου αναφέρεται ότι την στοά επισκεύασε ο Κλειτοσθένης, πλούσιος Θηραίος, το 149 μ.Χ.
Κτήριο της εποχής του Αυγούστου (1ος αιώνας μ.Χ.), στο ΝΔ άκρο της αγοράς, μήκους 46 μ. και πλάτους 10 μ., με κύρια είσοδο στην ανατολική πλευρά, προς την αγορά. Στο εσωτερικό της, κατά μήκος, δωρική κιονοστοιχία που στήριζε τη στέγη. Στο Β τμήμα της ήταν στημένα αγάλματα της οικογένειας του Καίσαρα. Στο δυτικό τοίχο είναι εντοιχισμένες δύο ενεπίγραφες πλάκες,
όπου αναφέρεται ότι την στοά επισκεύασε ο Κλειτοσθένης, πλούσιος Θηραίος, το 149 μ.Χ.
ΝΑΟΣ ΔΙΟΝΥΣΟΥ Μικρός ελληνιστικός ναός δωρικού ρυθμού, αφιερωμένος στο Διόνυσο. Βρίσκεται στα βόρεια της Αγοράς, κτισμένος επάνω σε ειδικά διαμορφωμένο ανάλημμα και αποτελείται από μικρό σηκό και πρόναο. Η πρόσοψη και η στέγη ήταν από μάρμαρο, ενώ το υπόλοιπο κτήριο από ντόπια πέτρα. 3ος αιώνας π.Χ.
ΠΕΡΙΟΧΗ ΙΕΡΩΝ ΣΤΟ ΝΑ ΑΚΡΟ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ Στην περιοχή αυτή υπάρχουν αποκλειστικά και μόνον ιερά, υπαίθρια και στεγασμένα (π.χ. το ιερό του Καρνείου Απόλλωνος, του Ερμή και του Ηρακλή, του Πτολεμαίου του 3ου κ.λ.π.) και η πλατεία, όπου τελούνταν εορτές προς τιμήν του Απόλλωνος Καρνείου (γυμνοπαιδιές). Στους βράχους είναι χαραγμένες πολυάριθμες επιγραφές από την αρχαϊκή μέχρι και τη ρωμαϊκή εποχή, που αναφέρονται σε θεότητες και εφήβους.
ΙΕΡΟ ΑΠΟΛΛΩΝΟΣ ΚΑΡΝΕΙΟΥ Το ιερό του 6ου αιώνα π.Χ. είναι εν μέρει λαξευμένο στο βράχο και εν μέρει κτισμένο επάνω σε τεχνητό ανάλημμα και περιλαμβάνει: α. το ναό, που αποτελείται από πρόναο και σηκό, β. τετράγωνη αυλή με υπόγεια δεξαμενή, η στέγη της οποίας στηρίζονταν σε έξι μεγάλους μονολιθικούς πεσσούς και γ. μικρό κτήριο, πιθανώς σκευοφυλάκιο.
ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΕΦΗΒΩΝ Βρίσκεται στο νότιο άκρο της πόλης και χρονολογείται στο 2ο αιώνα μ.Χ. Σώζεται εν μέρει λαξευτό σπήλαιο, αφιερωμένο στον Ερμή και τον Ηρακλή.
ΝΕΚΡΟΤΑΦΕΙΑ ΑΡΧΑΙΑΣ ΘΗΡΑΣ Στις πλαγιές της Σελλάδας και εκατέρωθεν των οδών που οδηγούσαν στο βόρειο και νότιο επίνειο της αρχαίας πόλης, το σημερινό Καμάρι και την Περίσσα αντίστοιχα, υπάρχουν τα νεκροταφεία της αρχαίας Θήρας. Έχουν αποκαλυφθεί ταφές από τη γεωμετρική μέχρι και την ρωμαϊκή εποχή.
ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ 
Το θέατρο στην Αρχαία Θήρα βρίσκεται στα ΝΑ της Αγοράς, κατασκευάσθηκε την εποχή των Πτολεμαίων (3ος αιώνας π.Χ.) και στην αρχική του μορφή η ορχήστρα ήταν κυκλική. Τον 1ο αιώνα μ.Χ. έγιναν μετατροπές, κατά τις οποίες επεκτάθηκε η σκηνή και κατέλαβε τμήμα της αρχικής ορχήστρας
Το θέατρο στην Αρχαία Θήρα βρίσκεται στα ΝΑ της Αγοράς, κατασκευάσθηκε την εποχή των Πτολεμαίων (3ος αιώνας π.Χ.) και στην αρχική του μορφή η ορχήστρα ήταν κυκλική. Τον 1ο αιώνα μ.Χ. έγιναν μετατροπές, κατά τις οποίες επεκτάθηκε η σκηνή και κατέλαβε τμήμα της αρχικής ορχήστρας
Το θέατρο, σύμφωνα με επιγραφικές μαρτυρίες, χρησίμευε και ως βουλευτήριο.
Φωτογραφίες: Νίκος Σάμιος (κάντε κλικ για να τις δείτε καλύτερα).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου