Jean-Pierre Vernant: o διαπρεπής Γάλλος ελληνιστής

Ο διαπρεπής Γάλλος ελληνιστής, φιλόσοφος, ιστορικός και ανθρωπολόγος, Ζαν Πιέρ Βερνάν έφυγε από κοντά μας στις 9 Ιανουαρίου 2007, σε ηλικία 93 ετών, στην πόλη των Σεβρών (Sèvres - Hauts de Seine) της Γαλλίας αφήνοντας ένα τεράστιο επιστημονικό έργο και μια πλούσια κληρονομιά για τον ελληνικό πολιτισμό.

Μεταξύ των σημαντικών βιβλίων του είναι «Οι απαρχές της ελληνικής σκέψης» και «Μύθος και Θρησκεία στην Αρχαία Ελλάδα». 

Ο Ζαν Πιέρ Βερνάν γράφει χαρακτηριστικά για τον ελληνικό πολιτισμό: «Σε σχέση με άλλους πολιτισμούς, ινδικούς, κινεζικούς ή αφρικανικούς, οι Έλληνες ήσαν εκείνοι που ώθησαν το πνεύμα προς μια κατεύθυνση η οποία θα κατέληγε στην ανάπτυξη μιας πειραματικής επιστήμης κι ενός τεχνικού μετασχηματισμού του κόσμου. Επομένως οι Έλληνες είναι η πηγή, αλλά ταυτόχρονα μας προειδοποιούν για τους κινδύνους. Οι Έλληνες ποτέ δεν πίστεψαν ότι θα υπάρχει μια απεριόριστη πρόοδος της γνώσης και των τεχνικών. Ποτέ δεν πίστεψαν και ποτέ δεν θέλησαν ο άνθρωπος να γίνει -όπως το διατύπωσε ο Ντεκάρτ- κύριος και κάτοχος της φύσης». 


Ο Ζαν Πιέρ Βερνάν εμπνεόταν από την αρχαία Ελλάδα υπήρξε πάντα ένθερμος υπερασπιστής των ανθρωπιστικών αξιών. Στο έργο του χρησιμοποίησε τον δομισμό ως εργαλείο για την επισήμανση των πολύπλοκων σχέσεων που αναπτύσσονται ανάμεσα στον ανθρώπινο νου και τις κοινωνικές και πολιτιστικές δομές. Αναζητούσε συνεχώς την βαθύτερη διαλεκτική της αρχαιότητας και συνέδεε τη μελέτη της με τα σύγχρονα ρεύματα σκέψης και τις μεθόδους άλλων επιστημών. 

Ανέλυσε τους Ελληνικούς μύθους, τόσο στη συγχρονική αλλά και στη διαχρονική τους διάσταση, ως πολυσήμαντα προϊόντα ενός συγκεκριμένου ιστορικο-κοινωνικού πλαισίου. 

Επίκαιρη παραμένει πάντα η ακόλουθη ρήση του Jean-Pierre Vernant: «Η ελληνική αρχαιότητα μάς επιφυλάσσει χιλιάδες ανακαλύψεις που θα προκύψουν από τα ερωτήματα τα οποία θα θέσουν οι μελλοντικές κοινωνίες». 

Ο Jean-Pierre Vernant γεννήθηκε στις 4 Ιανουαρίου 1914 στην Προβάνς της Γαλλίας, σπούδασε στην Σορβόννη και υπήρξε μαθητής του ανθρωπολόγου Louis Gernet. Νέος εντάχθηκε στο Γαλλικό Κομμουνιστικό Κόμμα (το 1932) και ως μέλος της "κομμουνιστικής Νεολαίας" ("jeunes communistes") ΄Ελαβε μέρος στην Αντίσταση κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και διακρίθηκε ως διοικητής των Γαλλικών Δυνάμεων Εσωτερικού στην Οτ Γκαρόν με την επωνυμία «συνταγματάρχης Μπερτιέ» ("Colonel Berthier"). Συμμετείχε επίσης στις μάχες για απελευθέρωση της Toulouse. Παρέμεινε στο Κομμουνιστικό Κόμμα της Γαλλίας μέχρι το 1970, οπότε και αποχώρησε.

Δίδαξε Φιλοσοφία σε διάφορα λύκεια και στην συνέχεια εργάστηκε στο CNRS (CENTRE NATIONAL DE LA RECHERCHE SCIENTIFIQUE). Από το 1957 έως το 1975 κατείχε τη θέση του διευθυντού σπουδών στο ECOLE PRATIQUE DES HAUTES ETUDES. Από το 1975 πήρε το αξίωμα πανεπιστημιακού καθηγητή στο Collège de France, στην έδρα της Συγκριτικής Μελέτης των Αρχαίων Θρησκειών, μέχρι την συνταξιοδότησή του το 1984, όπου και έκτοτε κατέχει την τιμητική θέση του Επίτιμου καθηγητή. Το 1964 ίδρυσε και διηύθυνε έως το 1984 το Κέντρο Συγκριτικών Ερευνών για τις Αρχαίες Κοινωνίες (Centre de Recherches Comparées sur les Sociétés Anciennes - «Centre Louis Gernet») στο Παρίσι. Έχει τιμηθεί με πολυάριθμες διακρίσεις, μεταξύ αυτών με το χρυσό μετάλλιο από το CNRS το 1984 και αναγορεύτηκε επίτιμος διδάκτωρ σε επτά πανεπιστήμια μεταξύ των οποίων και το 2002 του τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης. 

Τίτλοι βιβλίων του Jean-Pierre Vernant μεταφρασμένων στα ελληνικά: 

Μύθος και σκέψη στην αρχαία Ελλάδα Ι, εκδόσεις ΖΑΧΑΡΟΠΟΥΛΟΣ-ΔΑΙΔΑΛΟΣ, 1989

Μύθος και σκέψη στην αρχαία Ελλάδα ΙΙ, εκδόσεις ΖΑΧΑΡΟΠΟΥΛΟΣ-ΔΑΙΔΑΛΟΣ, 1989

Μύθος και θρησκεία στην αρχαία Ελλάδα, εκδόσεις ΣΜΙΛΗ, 2000

Μύθος και τραγωδία στην αρχαία Ελλάδα Ι, εκδόσεις ΖΑΧΑΡΟΠΟΥΛΟΣ-ΔΑΙΔΑΛΟΣ, 1988

Μύθος και τραγωδία στην αρχαία Ελλάδα ΙΙ, εκδόσεις ΖΑΧΑΡΟΠΟΥΛΟΣ-ΔΑΙΔΑΛΟΣ, 1988

Μύθος και κοινωνία στην αρχαία Ελλάδα, εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ, 2005

Μήτις - Η πολύτροπη νόηση στην αρχαία Ελλάδα, εκδόσεις ΖΑΧΑΡΟΠΟΥΛΟΣ-ΔΑΙΔΑΛΟΣ, 1993

Οι απαρχές της ελληνικής σκέψης, εκδόσεις M. ΚΑΡΔΑΜΙΤΣΑ

Ο Έλληνας άνθρωπος, εκδόσεις ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ, 1996

Το βλέμμα του θανάτου, Στο μάτι του καθρέφτη, εκδόσεις ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑ, 1992

Αγαπάμε τα αρχαία ελληνικά, εκδόσεις ΠΟΤΑΜΟΣ, 2002

Ανάμεσα στο μύθο και την πολιτική, εκδόσεις ΣΜΙΛΗ, 2003

Η ελληνική σκέψη - Γνώση και μνήμη, εκδόσεις ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ, 1993

Τίτλοι επιλεγμένων βιβλίων του Jean-Pierre Vernant

Les origines de la pensée grecque (Paris), 1962 (=Origins of Greek Thought, 1982)

Mythe et pensée chez les Grecs: Etudes de psychologie historique (Paris), 1965 (=Myth and Thought among the Greeks, 1983)

With Pierre Vidal-Naquet: Mythe et tragédie en Grèce ancienne, 2 vols. (Paris), 1972, 1986 (=Tragedy and Myth in Ancient Greece, 1981; Myth and Tragedy in Ancient Greece, 1988)

Mythe et société en Grèce ancienne (Paris), 1974 (=Myth and Society in Ancient Greece, 1978)

Divination et rationalité, 1974

With Marcel Détienne: Les ruses de l'intelligence: La mètis des Grecs (Paris), 1974 (=Cunning Intelligence in Greek Culture and Society, 1977)

Religion grecque, religions antiques (Paris), 1976

Religion, histoires, raisons (Paris), 1979

With Marcel Détienne: La cuisine de sacrifice en pays grec (Paris), 1979 (=Cuisine of Sacrifice among the Greeks, 1989)

With Pierre Vidal-Naquet: Travail et esclavage en Grèce ancienne (Brussels), 1988

L'individu, la mort, l'amour: soi-même et l'autre en Grèce ancienne (Paris), 1989

Mythe et religion en Grèce ancienne (Paris), 1990

Figures, idoles, masques (Paris), 1990

With Pierre Vidal-Naquet: La Grèce ancienne, 3 vols. (Paris), 1990-92

Mortals and Immortals: Collected Essays (Princeton), 1991

With Pierre Vidal-Naquet: Œdipe et ses mythes (Brussels), 1994

Entre mythe et politique (Paris), 1996

With Jean Bottéro et Clarisse Herrenschmidt: L'orient ancien et nous (Paris), 1996 (=Ancestor of the West: Writing, Reasoning, and Religion in Mesopotamia, Elam, and Greece, 2000)

With Françoise Frontisi-Ducroux: Dans l'œil du miroir (Paris), 1997

L'univers, les dieux, les hommes: récits grecs des origines Paris, Le Seuil, 1999

La traversée des frontières (Paris), 2004.

Οφείλουμε, τέλος, να υπογραμμίσουμε ότι με το θάνατο του Jean-Pierre Vernant ο ελληνισμός έχασε, μετά τον Pierre Vidal-Naquet και τον Jacques Lacarière, ακόμα ένα μεγάλο γνήσιο εκφραστή του μέσα στον ευρωπαϊκό και διεθνή επιστημονικό και πνευματικό χώρο.
Πηγή...