Ζώσιμου: Ιστορία Νέα

Η ιστορία της Ύστερης Αρχαιότητας, γραμμένη από τον τελευταίο Εθνικό Έλληνα συγγραφέα Ζώσιμο, είναι η μοναδική ελληνική (μη λατινική και μη εκκλησιαστική) ιστορική πηγή που διαθέτουμε για τον κρίσιμο και ταραγμένο τέταρτο αιώνα μ.Χ.
Η Νέα Ιστορία του Ζώσιμου φθάνει μέχρι την άλωση της Ρώμης από τον Αλάριχο. Έχει προηγηθεί μια κρίσιμη εκατονταετία γεμάτη εμφυλίους πολέμους, χριστιανική μισαλλοδοξία, διαφθορά, καταστροφικές βαρβαρικές επιδρομές, σφετερισμούς εξουσίας, κοντόφθαλμους και σκληρούς αυτοκράτορες όπως ο Κωνσταντίνος, ο Θεοδόσιος, ο Ονώριος...
Ανάμεσα σε όλα αυτά θα λάμψει σαν ήλιος η σύντομη βασιλεία του Ιουλιανού. Με τον πρόωρο θάνατό του θα σβήσει κάθε ελπίδα αναγέννησης του ελληνορωμαϊκού πολιτισμού: ο κόσμος δρασκελίζει το κατώφλι του Μεσαίωνα, και οι λίγοι Εθνικοί που απέμειναν αναζητούν τα αίτια της εκβαρβάρωσης στην επικράτηση του χριστιανισμού και στην εγκατάλειψη της αρχαίας θρησκείας..

Ο Ιστορικός Ζώσιμος ήταν ο τελευταίος εθνικός Έλληνας συγγραφέας, δεδηλωμένος αντίπαλος του χριστιανισμού (Bossuer), ο οποίος περιγράφει στο μοναδικό σωζόμενο μη λατινικό και μη χριστιανικό έργο του, την «Ιστορία Νέα», τα γεγονότα του 4ου αιώνα μ.Χ. στη ρωμαϊκή αυτοκρατορία. Ένα αντίγραφο αυτού του έργου που γράφτηκε στα χρόνια μεταξύ 498 και 518 μ.Χ., είχε διασωθεί στη Βιβλιοθήκη του Βατικανού και, παρότι είχε απαγορευτεί ακόμα και η ανάγνωσή του, εκδόθηκε κατά καιρούς σε διάφορες γλώσσες. Πρόσφατα κυκλοφόρησε αυτό το έργο του Ζώσιμου από τις εκδόσεις «Θύραθεν», μεταφρασμένο στα νέα ελληνικά και σχολιασμένο.

Στο Βιβλίο Β’ αυτού του έργου περιγράφει ο Ζώσιμος πώς επέλεξε ο Κωνσταντίνος το χριστιανισμό ως θρησκεία του κράτους, αν και ο ίδιος ήταν Μιθραϊστής. Στη σχολική, προπαγανδιστική εκδοχή της ιστορίας μαθαίνουμε ότι ο «μέγας» Κων/νος, κατά μία εκδοχή ονειρεύτηκε στον ύπνο του το δίγραμμα ΧΡ, που σήμαινε τον Ιησού Χριστό, κατά μία άλλη δε είδε σε οραματισμό στον ημερήσιο ουρανό το σύμβολο του σταυρού με την επιγραφή «εν τούτω νίκα» - μυθοπλασίες που στηρίζονται σε περιγραφές των χριστιανών συγγραφέων Λακτάντιου και Ευσέβιου. Ο Ζώσιμος δίνει μια διαφορετική εκδοχή, η οποία τεκμηριώνεται με τις εγκληματικές δραστηριότητες του Κων/νου και τη δεισιδαιμονική πραγματικότητα εκείνης της εποχής (εννοείται ότι πλήρης εικόνα αποκομίζεται μόνο με την ανάγνωση του βιβλίου):

«… [Ο Κων/νος] επισκέφτηκε τη Ρώμη, γεμάτος αλαζονεία πλέον [μετά την καθυπόταξη και δολοφονία του γαμπρού του Λικίνιου και] στοχάστηκε πως θα έπρεπε να ξεκινήσει την ανόσια δράση του πρώτα μέσα από το ίδιο του το σπίτι: Επειδή υποψιάστηκε τον γιο του Κρίσπο –ο οποίος, όπως προαναφέρθηκε, είχε αξιωθεί να γίνει Καίσαρας-, ότι είχε ερωτικές σχέσεις με τη μητριά του [σύζυγο του Κων/νου] Φαύστα, τον σκότωσε χωρίς καν να λογαριάσει τον φυσικό νόμο της συγγένειας που τους συνέδεε. Και επειδή η μητέρα του Κων/νου, η Ελένη, υπέφερε πολύ με το κακό που είχε συμβεί και ήταν απαρηγόρητη για το φόνο του νέου, ο Κων/νος, για να την παρηγορήσει, υποτίθεται, πήγε να θεραπεύσει το κακό, διαπράττοντας κι άλλο μεγαλύτερο. Παράγγειλε να υπερθερμάνουν ένα λουτρό, μέσα στο οποίο έκλεισε τη Φαύστα, για να τη βγάλει αργότερα νεκρή.

Συνειδητοποιώντας και ο ίδιος το βάρος των πράξεών του και τις καταπατήσεις των όρκων του, απευθύνθηκε στους [εθνικούς] ιερείς για να ζητήσει άφεση και καθαρμό. Κι όταν εκείνοι του είπαν ότι δεν υπάρχει τρόπος να εξιλεωθούν τόσο μεγάλα εγκλήματα, βρέθηκε κάποιος Αιγύπτιος που είχε έρθει στη Ρώμη από την Ισπανία και είχε εξοικειωθεί με τις γυναίκες του παλατιού, ο οποίος συναντήθηκε με τον Κων/νο και τον διαβεβαίωσε ότι το χριστιανικό δόγμα μπορεί να απαλείψει οποιαδήποτε εσφαλμένη πράξη και ότι επαγγέλλεται ότι θα απαλλάξει αμέσως από όλα τα κρίματά του τον ασεβή που θα ασπαστεί τον χριστιανισμό.

Ο Κων/νος αποδέχθηκε με περισσή ευκολία τις προτάσεις του, απαρνήθηκε την πατροπαράδοτη λατρεία και προσχώρησε σ’ αυτήν που προπαγάνδιζε ο Αιγύπτιος – και ως πρώτο δείγμα ασέβειας άρχισε να υποψιάζεται τους μάντεις. Κι αυτό, επειδή η μαντική σε πολλές περιπτώσεις είχε προβλέψει για λογαριασμό του ευτυχείς εξελίξεις και επαληθεύτηκε, και τώρα ο ίδιος φοβόταν μήπως κάποιοι άλλοι ρωτήσουν τους μάντεις και πληροφορηθούν για κάτι που θα μπορούσε να αποβεί σε βάρος του . και με το σκεπτικό αυτό στράφηκε στην κατάργησή της.

Κι όταν ήρθε ο καιρός για την πατροπαράδοτη γιορτή [Σεκουλάρια], όπου ο στρατός ανεβαίνει στο Καπιτώλιο και τηρεί το έθιμο, ο Κων/νος αρχικά πήρε μέρος, γιατί φοβήθηκε τους στρατιώτες . αλλά όταν ο Αιγύπτιος του παρουσίασε μια εικόνα που περιγελούσε τη γιορτή με τον πιο επιπόλαιο τρόπο, ο Κων/νος κράτησε αποστάσεις από την ιεροτελεστία, ξεσηκώνοντας έτσι εναντίον του το μίσος του λαού και της συγκλήτου.»

Στη συνέχεια περιγράφει ο Ζώσιμος τις προσπάθειες αναζήτησης νέας πρωτεύουσας για το κράτος, επειδή «όλος ο κόσμος» στη Ρώμη «εκτόξευε εναντίον του βλαστήμιες».

Και το «Αγιο Φως»...

Ο Ζώσιμος, ιστορεί με ευλάβεια, ως εθνικός, («Νέα Ιστορία», Α΄ κεφ. 58) φαινόμενο σε ναό της Αφροδίτης κοντά στην Ηλιούπολη της Συρίας, όπου εμφανιζόταν πυρ στον αέρα, πότε σφαιροειδές, πότε δε σε σχήμα λαμπάδας. Αναφέρει επίσης, ότι οι ιερείς θησαύριζαν με το χρυσάφι, το ασήμι και τα υφάσματα, που έφερναν οι επισκέπτες του ναού.

(«Άφακα χωρίον εστίν μέσον Ηλιουπόλεώς τε και Βύβλου, καθ’ ο ναός Αφροδίτης Αφακίτιδος ίδρυται· τούτου πλησίον λίμνη τις έστιν εοικυία χειροποιήτω δεξαμενή κατά μεν ουν το ιερόν και τους πλησιάζοντας τόπους πυρ επί του αέρος λαμπάδος η σφαίρας φαίνεται δίκην, συνόδων εν τω τόπω χρόνοις τακτοίς γινομένων, όπερ και μέχρι των καθ’ ημάς εφαίνετο χρόνων. Εν δε τη λίμνη εις τιμήν της θεάς δώρα προσέφερον οι συνιόντες εκ τε χρυσού και αργύρου πεποιημένα, και υφάσματα μέντοι λίνου τε και βύσσου και άλλης ύλης τιμιωτέρας.»

Βιβλιογραφικά στοιχεία:

Ζώσιμος: «Νέα Ιστορία», Μετάφραση: Γ.Αβραμίδης, Θ. Καλαϊτζάκης, Πρόλογος: Αλέξιος Σαββίδης, Εισαγωγή- Σχόλια: Θ. Καλαϊτζάκης, σελ. 445, «Θύραθεν Εκδόσεις», Θεσ/νίκη 2007, ISBN: 978 960 8097 322.

Πηγές:

http://sfrang.blogspot.com/2007/09/blog-post_8528.html, http://freeinquiry.gr/product.php?id=5&page=60, http://www.thyrathen.gr/viewcat.php?id=4&act=1