Η μάχη Λαπιθών και Κενταύρων
Γνωστός είναι ο μύθος της αφορμής της κενταυρομαχίας μεταξύ Κενταύρων και Λαπιθών που ο Φειδίας αποθανάτισε στα γλυπτά του Παρθενώνα, αυτά που έκλεψε ο Έλγιν και τα έχει το μουσείο του Λονδίνου
Στο κέντρο απεικονίζεται ο Απόλλων. Αποδίδεται κατ' ενώπιον με το κε
φάλι στραμμένο προς τα δεξιά του. Προς την ίδια κατεύθυνση απλώνει και το δεξί του χέρι. Ο θεός φορά μικρή χλαμύδα που καλύπτει τον πήχυ του αριστερού χεριού και το άλλο άκρο της περνά πάνω από το δεξί ώμο και πέφτει στο γυμνό σώμα. Εντυπωσιακή και περίτεχνη είναι η κόμμωσή του. Στο αριστερό χέρι κρατούσε τόξο που δεν σώθηκε. Ο Απόλλων είναι παρών σε αυτή τη μάχη ως θεός του λόγου και της αρμονίας και ως τιμωρός των ασεβών. Το μοναδικής ομορφιάς πρόσωπο του θεού θεωρείται από τα ωραιότερα πορτραίτα της αρχαίας ελληνικής πλαστικής.
Ο Απόλλων πλαισιώνεται από δύο ήρωες. Στα δεξιά του θεού απεικονίζεται ο Πειρίθους, ο νεαρός βασιλιάς των Λαπιθών που τελούσε τους γάμους του με τη Δηιδάμεια, ο οποίος ορμά με σηκωμένο το σπαθί του κατά του Κενταύρου Ευρυτίωνα που έχει αρπάξει τη νύφη. Στα αριστερά του θεού απεικονίζεται ο γνωστός ήρωας Θησέας, φίλος του Πειρίθου, που παρευρισκόταν στη γαμήλια γιορτή του φίλου του. Είναι έτοιμος να χτυπήσει με πέλεκυ ένα Κένταυρο για να ελευθερώσει μία Λαπιθίδα. Και από τις δύο μορφές των ηρώων λείπουν αρκετά τμήματα του σώματος. Ακολουθούν συμπλέγματα Λαπιθών και Κενταύρων, ενώ στις γωνίες του αετώματος παρακολουθούν τη μάχη με αγωνία ξαπλωμένες Λαπιθίδες.
Τρία συμπλέγματα Λαπιθών, Λαπιθιδών και Κενταύρων σε κάθε πλευρά συνθέτουν τη φοβερή σύγκρουση των δύο κόσμων (ανθρώπου και Κενταύρου). Τα δύο συμπλέγματα κάθε πλευράς αποτελούνται από δύο μορφές και το τρίτο από τρεις. Οι Κένταυροι έχουν αρπάξει τις Λαπιθίδες που προσπαθούν να ελευθερωθούν, ενώ προς βοήθειά τους τρέχουν οι νεαροί Λαπίθες. Από τα συμπλέγματα των μορφών που χαρακτηρίζονται από έντονες, όλο δυναμισμό κινήσεις, ιδιαίτερη θέση κατέχει εκείνο του βασιλιά των Κενταύρων Ευρυτίωνα και της νύφης Δηιδάμειας. Ο Ευρυτίων, έχει αρπάξει την Δηιδάμεια, ενώ εκείνη γέρνει το σώμα της προς τα πίσω και με τον αριστερό της αγκώνα απωθεί το πρόσωπό του, σε μία προσπάθεια να απελευθερ
ωθεί από το βίαιο αγκάλιασμα. Προς βοήθειά της τρέχει ο σύζυγός της Πειρίθους. Το μοναδικής ομορφιάς πρόσωπο της Δηιδάμειας έρχεται σε αντίθεση με τα άγρια, κτηνώδη χαρακτηριστικά του Ευρυτίωνα.
Στις δύο γωνίες του αετώματος υπάρχει από ένα σύμπλεγμα από δύο ξαπλωμένες Λαπιθίδες, από τις οποίες η νεώτερη κρύβεται πίσω από τη γεροντώτερη. Οι γυναίκες είναι στραμμένες προς το κέντρο, όπου έχει ξεσπάσει η φοβερή μάχη, και με την αγωνία ζωγραφισμένη στο πρόσωπό τους, παρακολουθούν την έκβαση της μάχης. Από τις γυναικείες μορφές οι τρεις (εκτός της πρώτης από δεξιά) είναι από πεντελικό μάρμαρο και αντικατέστησαν τις αρχικές που καταστράφηκαν από σεισμό. Η πρώτη από αριστερά έγινε τον 4ο αι. π. Χ. και οι άλλες δύο τον 1ο αι. π. Χ.
Όλες οι μορφές κινούνται και συμπλέκονται μεταξύ τους και η όλη σύνθεση είναι γεμάτη ένταση και πάθος, καθώς αποδίδει τη σκηνή της φοβερής σύγκρουσης στο αποκορύφωμά της. Οι Λαπίθες απεικονίζονται ιδεαλιστικά, με έμφαση στο ήθος και στο κάλλος, σε αντίθεση με τους Κενταύρους, που είναι αποκρουστικοί και δύσμορφοι.Το δυτικό αέτωμα του ναού του Διός είναι από τα λαμπρότερα δείγματα του αυστηρού ρυθμού, που χρονολογείται στα 470-456 π. Χ.
Οι Κένταυροι :Μυθικά τερατόμορφα όντα, από τη μέση και πάνω με σώμα ανθρώπου και από τη μέση και κάτω με κορμί αλόγου. Θεωρούνταν παιδιά του Ιξίονα, βασιλιά των Λαπιθών και μιας νεφέλης, στην οποία ο Δίας είχε δώσει τη μορφή της Ήρας. Ο Ιξίων ήταν ερωτευμένος με την Ήρα και έτσι ενώθηκε με το ομοίωμά της με απουτέλεσμα να γεννηθεί ο Κένταυρος. Στη συνέχεια, από αυτόν και τις φοράδες που έβοσκαν στο Πήλιο δημιουργήθηκε το γένος των Κενταύρων.
Ζούσαν στα βουνά, κυρίως του Πηλίου στη Θεσσαλία, αλλά και σε άλλες περιοχές, μεταξύ των οποίων και στη Φολόη της ορεινής Ηλείας-Αρκαδίας, και ήταν πολύ άγριοι, βίαιοι και επιθετικοί. Τρέφονταν με ωμό κρέας και μεθούσαν εύκολα. Σύμφωνα με το μύθο, όταν βρέθηκαν στο γάμο του ετεροθαλούς αδελφού τους Πειρίθου, βασιλιά των Λαπιθών, που κατοικούσαν επίσης στο Πήλιο, μέθυσαν στο γαμήλιο γεύμα και επιτέθηκαν στις γυναίκες των Λαπιθών. Έτσι ξεκίνησε η φοβερή Κενταυρομαχία, στην οποία νίκησαν οι Λαπίθες και κυνήγησαν τους Κενταύρους μακριά από το Πήλιο. Από τους Κενταύρους, ο Χείρων και ο Φόλος είχαν διαφορετική προέλευση και ήταν σοφοί δάσκαλοι. Ο πρώτος αγαπούσε τους ανθρώπους και γνώριζε όλες τις τέχνες, ενώ ο δεύτερος βοήθησε τον Ηρακλή στην πάλη εναντίον των άλλων Κενταύρων. Κοντά στο Χείρωνα, που ήταν γιος του Κρόνου και αθάνατος, μαθήτευσαν μεγάλοι ήρωες, μεταξύ των οποίων και ο Αχιλλέας. Ο Χείρων σκοτώθηκε από τον Ηρακλή και επειδή ήταν αθάνατος, ανέβηκε στον ουρανό και έγινε αστερισμός με το όνομα Τοξότης ή Κένταυρος.
Ο Ησίοδος, στο σωζόμενο έργο του ΑΣΠΙΣ, αναφέρει ονόματα Λαπιθών και Κενταύρων, στίχοι 178-190:
Πιό μέσα η μάχη Λαπιθών των μακροκονταράτων
Καινέα άνακτα, Δρύαλου μαζί του Πειριθόου
Οπλέα και Εξάδιο και Φάληρο και Πρόλοχο,
και Μόψο γιο του Άμπυα και Τιταρίσιο του Άρη,
και το Θησέα του Αιγέα, όμοιο των θεώνε
Οι Λαπίθες:Μυθικός θεσσαλικός λαός, που καταγόταν από τον ποτάμιο θεό Πηνειό. Αρχικά κατοικούσαν στα βουνά της Πίνδου, του Πηλίου και της Όσσας. Στα φαράγγια της Πίνδου ο Πηνειός ενώθηκε με τη Νύμφη Κρέουσα και γεννήθηκαν τρία παιδιά, ο Υψεύς, ο Ανδρεύς και η Στίλβη. Η Στίλβη ενώθηκε με το θεό Απόλλωνα και γέννησε τον Λαπίθη, αρχηγέτη των Λαπιθών. Οι Λαπίθες πήραν μέρος στην Αργοναυτική εκστρατεία, στο κυνήγι του Καλυδωνίου κάπρου και στον Τρωικό πόλεμο. Πιο γνωστοί είναι για τον αγώνα τους κατά των Κενταύρων, από τον οποίο αναδείχθηκαν νικητές. Τελικά νικήθηκαν από τον Ηρακλή, που βοήθησε τον Αιγίμιο, βασιλιά των Δωριέων, και έδωσε σε αυτόν τη χώρα τους. Σε όλη τη διάρκεια της ιστορίας τους περιπλανήθηκαν αρκετά, στη Θεσσαλία, στη Βοιωτ
ία, στην Αττική, στην Κορινθία, στην Ήλιδα, στη Λακωνία, και έφθασαν μέχρι τη Ρόδο και την Κνίδο. Τοπωνύμια όπως Λαπίθη, Λάπιθα, Λαπιθαίον, προφανώς αποτελούν κατάλοιπα από τις μετακινήσεις τους. Από τους πιο ονομαστούς βασιλείς των Λαπιθών ήταν ο Πειρίθους και ο γιος του, Πειρίθους. Από την ένωση του Ιξίονα και της Ήρας γεννήθηκε ο Κένταυρος, ο γενάρχης των Κενταύρων. Ο Πειρίθους ήταν ετεροθαλής αδελφός των Κενταύρων και στενός φίλος του Αθηναίου ήρωα Θησέα. Εναντίον των Κενταύρων πολέμησε και ο βασιλιάς των Λαπιθών Καινέας, που χάρη στον Ποσειδώνα, κανένα όπλο δεν μπορούσε να τον σκοτώσει. Οι Κένταυροι για να τον θανατώσουν, έκοψαν μεγάλα έλατα και με τους κορμούς τους τον κτυπούσαν, μέχρι που τον κατάχωσαν βαθιά στη γη.
Πηγές :
http://www.culture.gr/h/4/gh430.jsp?obj_id=8895
http://odysseus.culture.gr/, http://www.livepedia.gr/
Υπουργείο Πολιτισμού
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου